Μωβ Μέδουσα: Τσίμπημα και αντιμετώπιση

Τι είναι η μωβ μέδουσα;

Στα θαλασσινά μας μπάνια αυτό το καλοκαίρι έχουμε σημαντική πιθανότητα να έρθουμε σε επαφή με τη μωβ μέδουσα/τσούχτρα ή όπως επιστημονικά ονομάζεται Pelagia noctiluca.  Τη μωβ μέδουσα συναντούμε σε  τροπικές περιοχές, αλλά  και στο Βόρειο Ατλαντικό και Ειρηνικό ωκεανό, όπου εκβάλλουν θερμές πηγές. Συχνά επίσης βρίσκεται στη Μεσόγειο.

Για την αυξημένη παρουσία της τελευταία,  ευθύνεται κυρίως η κλιματική αλλαγή με αύξηση της θερμοκρασίας της θάλασσας, αλλά και η δραματική μείωση θαλάσσιων οργανισμών που την καταναλώνουν, όπως η θαλάσσια χελώνα και μεγάλα ψάρια.  Όπως το όνομα της υποδηλώνει (pelagia: του πελάγους, nocti: νύχτα, luca: φως) λάμπει στο σκοτάδι. Προτιμά την ανοικτή θάλασσα και  παρασύρεται κοντά στις ακτές ανάλογα με τη φορά του ανέμου.

Το σχήμα της είναι σαν ομπρέλα, κώδωνας,  με διάμετρο  4- 13 εκατοστά και  με μακριά πλοκάμια που εκπορεύονται απο τη βάση της και φτάνουν σε μήκος έως τρία ή και περισσότερα μέτρα. Τόσο τα πλοκάμια όσο και το σώμα της καλύπτονται απο  ειδικά  επιδερμικά κύτταρα που ονομάζονται κνιδοκύτταρα.

Τα κνιδοκύτταρα περιέχουν τις νηματοκύστεις, καψίδια που περικλείουν κουβαριασμένα νημάτια εμβυθισμένα σε δηλητήριο. Τονίζεται ότι και όταν ακόμη αποκολληθούν τα πλοκάμια από το κυρίως σώμα, ή η μέδουσα είναι νεκρή, οι νηματοκύστεις είναι για κάποιο διάστημα ενεργείς. Γι’ αυτό το λόγο μην… αλιεύουμε τις μέδουσες και τις αφήνουμε στην άμμο… να λιώσουν. Μπορεί να τις πατήσει κάποιος και να έχει πρόβλημα.

Αν και οι μέδουσες χρησιμοποιούν τις νηματοκύστεις για τα θηράματά τους και ως αμυντικά εργαλεία, κάθε χρόνο καταγράφονται παγκοσμίως 150 εκατομύρια συμβάματα στον άνθρωπο από τσούχτρα και είναι ένα από τα πιο συνήθη αίτια παροχής πρώτης βοήθειας σε λουομένους σε οργανωμένες παραλίες. Μεγάλο ποσοστό των συμβαμάτων αυτών στη Μεσόγειο, ιδιαίτερα σήμερα, αποδίδεται στη μωβ μέδουσα.

Μετά από μηχανικό ερεθισμό (π.χ. επαφή της μέδουσας με τον λουόμενο), τα κνιδοκύτταρα σπάνε, ελευθερώνονται οι νηματοκύστεις που με τη σειρά τους όταν σπάσουν εκτοξεύονται τα νημάτια που τρυπούν το δέρμα και αφήνουν το δηλητήριό τους.

Τι  συμπτώματα προκαλεί στον άνθρωπο η μωβ μέδουσα;

Συνήθως προκαλούνται τοπικά συμπτώματα, όπως πόνος, κάψιμο, κοκκινίλα, πρήξιμο και φυσαλίδες.

Συστηματικές εκδηλώσεις, όπως ταχυκαρδία, πτώση της πίεσης, κεφαλαλγία, ναυτία, εμετός, διάρροια, βρογχόσπασμος, δύσπνοια ή γενικευμένο αγγειοοίδημα, συμβαίνουν σπάνια. Στις περιπτώσεις αυτές χρειάζεται άμεση μεταφορά σε νοσοκομείο.

Αντιμετώπιση στην παραλία

Η θεραπεία στοχεύει τόσο στην αντιμετώπιση των τοπικών συμπτωμάτων και του πόνου, όσο και στην απομάκρυνση των νηματίων και νηματοκύστεων -όσων δεν έχουν σπάσει, ακέραιων.

Ακολουθούμε τα εξής βήματα:

• Ξέβγαλμα με άφθονο θαλασσινό νερό. Προσοχή!! Μην χρησιμοποιήσετε γλυκό νερό γιατί ευνοεί το σπάσιμο των νηματοκύστεων -όσων έχουν μείνει ακέραιες.
• Επάλειψη της πάσχουσας περιοχής με μαγειρική σόδα διαλυμένη σε θαλασσινό νερό, σε αναλογία 1:1. Προσοχή και πάλι!!
• Μην χρησιμοποιήσετε ξύδι που συνιστάται σε άλλους τύπους μέδουσας/τσούχτρας.  Όχι μόνο δεν βοηθά όταν πρόκειται για τη μωβ μέδουσα, αλλά σε αντίθεση με τη σόδα ευνοεί το σπάσιμο των νηματοκύστεων και τη διάχυση του δηλητηρίου. Για τον ίδιο λόγο μην χρησιμοποιήσετε ελαστικό επίδεσμο.
• Αφαίρεση της μαγειρικής σόδας και υπολειμμάτων της μέδουσας με πλαστική κάρτα.
• Τοποθέτηση παγοκύστης, ή μπουκαλιού με παγωμένο νερό ή αναψυκτικό αφού το έχετε σκουπίσει πολύ καλά  και είναι στεγνό για περίπου 15 λεπτά . Θα ανακουφήσει απο τον πόνο και θα περιορίσει την κοκκινίλα και το πρήξιμο. Εάν έχετε δει ότι βοηθά, μπορείτε να το επαναλάβετε.
• Εάν επιμένουν τα τοπικά συμπτώματα κάνετε επάλειψη της περιοχής με κορτιζονούχο κρέμα για την αντιφλεγμονώδη της δράση, και συνεχίστε για μερικές μέρες σύμφωνα με τις οδηγίες του ιατρού σας. Επίσης και πάλι κατόπιν οδηγιών μπορεί να δοθεί και αντισταμινικό από το στόμα.

Οι δερματικές βλάβες υποχωρούν σε 1-2 εβδομάδες. Μπορεί να αφήσουν δυσχρωμία ή σπάνια ουλή -το αποτύπωμα  της μέδουσας, στο δέρμα.

Στη φαρέτρα λοιπόν των απαραίτητων για την παραλία,  προσθέστε σε ένα τσαντάκι μαγειρική σόδα, μικρό πλαστικό κυπελλάκι που θα φτιάξετε το μείγμα σόδας, μικρή σπάτουλα για την επάλειψη, πλαστική κάρτα για αφαίρεση της σόδας και υπολειμμάτων της μέδουσας, και το απαραίτητο κουβαδάκι -που θα χρησιμοποιηθεί τόσο για τα παιγνίδια του μικρού σας στην άμμο…, όσο και για μεταφορά θαλασσινού νερού εάν χρειαστεί.

Τέλος, τα αντηλιακά μαγιώ που συνιστώ ανεπιφύλακτα για τα παιδιά, εκτός από ηλιοπροφύλαξη παρέχουν και προστασία απο τις τσούχτρες.

Καλοκαίρι δεν σημαίνει μόνο θάλασσα. Εάν φτάσετε στην παραλία και πληροφορηθείτε ότι υπάρχουν τσούχτρες, μην το διακινδυνεύσετε να μπείτε. Επίσης να το σκεφτείτε εάν φυσάει αέρας προς τη στεριά.

Καλό καλοκαίρι!

Τάλια Τσιβιτανίδου – Κάκουρου MD PhD
Παιδίατρος, μετεκπαιδ. εις Παιδιατρική Δερματολογία
τ. πρόεδρος της European Society for Pediatric Dermatology
Διευθύντρια Δερματολογικού Τμήματος ΙΑΣΩ Παίδων