Η ευεργετική επίδραση αλλά και οι κίνδυνοι της άσκησης στους καρδιοπαθείς
Επιμέλεια: Aλέξανδρος Γιατζίδης, Μ.D.
Η συστηματική άσκηση έχει δεκάδες ευεργετικές επιδράσεις στον ανθρώπινο οργανισμό. Στις σημερινές σύγχρονες συνθήκες ζωής, όπως υπερχρησιμοποίηση του αυτοκινήτου ως μέσου μετακίνησης, καθιστική ζωή «του καναπέ μπροστά σε μια τηλεόραση», γρήγορο και πρόχειρο φαγητό από ταχυφαγεία (fast food), υπερκαταναλωτισμός, πρέπει όλοι να αφυπνισθούμε αλλάζοντας προσανατολισμό προς έναν πιο φυσιολογικό τρόπο ζωής, μέσα στον οποίο η συστηματική άσκηση κατέχει δεσπόζουσα θέση.
Η επίδραση της άσκησης στην υγεία είναι γνωστή από αρχαιοτάτων χρόνων, και σήμερα ευτυχώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι ασκούνται συστηματικά. Ασθενείς με διαγνωσμένη καρδιοπάθεια (στηθάγχη, έμφραγμα μυοκαρδίου, αορτοστεφανιαία παράκαμψη, αγγειοπλαστική, υπέρταση, ασθενείς με βηματοδότη ή μυοκαρδιοπάθεια κ.λ.π.) συνιστάται να ασκούνται. Πέραν πάσης αμφιβολίας έχει καταδειχθεί πως η άσκηση (χαμηλής έντασης) είναι ωφέλιμη και σε αυτή την κατηγορία των ασθενών, κυρίως όμως όσον αφορά την ποιότητα ζωής και την ικανότητα άσκησης, όχι όμως όσον αφορά τη μείωση της θνητότητας.
Ποιοι κίνδυνοι υπάρχουν κατά την άσκηση;
Ενώ η άσκηση μειώνει μακροχρόνια την καρδιαγγειακή θνητότητα, υπάρχει ένας μικρός κίνδυνος κατά την διάρκεια αυτής, όπως οξέος εμφράγματος μυοκαρδίου (3,4 περιστατικά ανά εκατομμύριο ασθενείς-ώρες σε προγράμματα αποκατάστασης καρδιοπαθών) και σπανιότερα αιφνίδιου θανάτου (1,4 περιστατικά ανά εκατομμύριο ασθενών/ώρες στα ίδια προγράμματα). Όλοι μας έχουμε ακούσει ή διαβάσει για περιστατικά αιφνίδιων θανάτων ακόμη και εν ενεργεία αθλητών. Τα περιστατικά αυτά είναι ιδιαίτερα σπάνια, αλλά λόγω της βαρύτητας των οικογενειακών και κοινωνικών επιπτώσεών τους θορυβούν εύλογα το κοινωνικό σύνολο. Τα πιο συχνά αίτια αιφνίδιου θανάτου στους νέους είναι οι μυοκαρδιοπάθειες, με κύριο εκπρόσωπο την υπερτροφική, καθώς και οι μυοκαρδίτιδες και άλλα σπανιότερα συγγενή σύνδρομα. Στους μεγαλύτερους ανθρώπους η πιο συχνή αιτία είναι η στεφανιαία νόσος
Αποτελεί μεγάλο και παλαιό θέμα επιστημονικής συζήτησης μεταξύ των καρδιολόγων παγκοσμίως η αποτροπή και πρόληψη των περιστατικών αυτών. Εκείνο που πρέπει να τονίσουμε είναι πως με πλήρη και τακτικό καρδιολογικό έλεγχο (που περιλαμβάνει ηλεκτροκαρδιογράφημα, triplex καρδιάς και δοκιμασία κόπωσης σε μεγαλύτερους) αλλά και σωστή αξιολόγηση τυχόν ιστορικού αιφνίδιων θανάτων στην οικογένεια είναι δυνατόν να αποτραπεί η πλειονότητα αυτών των δυσμενών συμβάντων.
Επίσης είναι πολύ σημαντικό οι προσφάτου ενάρξεως ασκούμενοι για 3-6 μήνες να αθλούνται προοδευτικά και προσεκτικά και να μην υπερβάλλουν των δυνάμεών τους διότι η ακινησία – κακή φυσική κατάσταση ετών δεν είναι δυνατόν να ανατραπεί σε μικρότερο χρονικό διάστημα.
Πρέπει όμως ο καρδιοπαθής να πάρει σαφείς και ασφαλείς οδηγίες από τον θεράποντα γιατρό του.
Χρήσιμες απλές και γενικές οδηγίες που πρέπει να εφαρμόζονται και οι οποίες προέρχονται από την Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία.
- Ασκηθείτε μόνο όταν αισθάνεστε καλά.
- Μην ασκείστε αμέσως μετά το φαγητό. Περιμένετε τουλάχιστον 2 ώρες.
- Χρειάζεται προσοχή στις καιρικές συνθήκες. Αποφύγετε την άσκηση με υψηλές θερμοκρασίες ιδιαίτερα όταν έχετε κουραστεί στην εργασία σας. Γενικά αποφεύγουμε την άσκηση σε ακραίες θερμοκρασίες, χρησιμοποιούμε κατάλληλα ρούχα ανάλογα με την εποχή και φροντίζουμε πάντα την ενυδάτωσή μας με νερό, ισοτονικά διαλύματα ηλεκτρολυτών, φρούτα μετά το πέρας της άσκησης ή και κατά τη διάρκεια αυτής εάν είναι πολύωρη. Σε θερμοκρασία πάνω από 22-25ο Κελσίου μειώστε τον ρυθμό, δείξετε μεγαλύτερη ευαισθησία σε τυχόν συμπτώματα και πίνετε πολλά υγρά πρίν και μετά την άσκηση. Η άσκηση είναι καλύτερα ανεκτή σε χαμηλή θερμοκρασία ή με ελαφρό αεράκι ή θαλάσσια αύρα.
- Προσοχή στις ανηφόρες. Μειώστε ταχύτητα και ένταση οπωσδήποτε.
- Ασκηθείτε με ελαφρά αθλητικά ρούχα και υποδήματα. Ιδιαίτερα αποφύγετε τα συνθετικά που δεν αφήνουν το σώμα να “αναπνεύσει” και φορέστε οπωσδήποτε καπέλο στον ήλιο.
- Κάθε οργανισμός είναι ένα σύνολο με ιδιαιτερότητες. Για το πρόγραμμα σωματικής σας άσκησης συζητείστε με τον γιατρό που σας παρακολουθεί.
- Για την καρδιά ωφέλιμη άσκηση είναι μόνο η αερόβια άσκηση. Το βάδισμα, κολύμπι (αποφυγή κακώσεων μυών και αρθρώσεων), τρέξιμο (jogging), ποδηλασία κ.λπ.. Γενικά το βάδισμα είναι η προτιμητέα άσκηση ύστερα από ένα οξύ στεφανιαίο επεισόδιο διότι δεν χρειάζεται κάποια εξάσκηση και μπορεί να γίνει οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας.
- Μάθετε να αναγνωρίζετε τυχόν καρδιολογικά συμπτώματα κατά την διάρκεια της άσκησης: α) δυσφορία στο άνω μέρος του σώματος, όπως τον θώρακα, στα χέρια, στο λαιμό, στη γνάθο. Η δυσφορία αυτή μπορεί να ποικίλει σε ένταση και να είναι σαν πόνος, κάψιμο, σφίξιμο ή πίεση. β) Αίσθημα λιποθυμίας ή λιποθυμία κατά ή μετά την άσκηση. Αν και μπορεί να μην οφείλεται στην καρδιά σταματήστε την άσκηση και συμβουλευτείτε τον γιατρό σας. γ) δύσπνοια. Η συχνότητα και το βάθος των αναπνοών φυσικά αυξάνονται με την άσκηση αλλά δεν θα πρέπει να προκαλείται δυσφορία δυσχέρεια στην ομιλία ή βήχας. Ο ρυθμός της αναπνευστικής λειτουργίας πρέπει να αποκαθίσταται σε λιγότερο από 5 λεπτά μετά την διακοπή της άσκησης.
- Τα ακόλουθα συμπτώματα μπορεί να δείχνουν ότι ασκείστε σε ρυθμό εντονότερο απ` όσο αντέχετε: αδυναμία να ολοκληρώσετε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα, αδυναμία συνομιλίας κατά την άσκηση, ζάλη ή ναυτία, χρόνια κόπωση, αϋπνία, πόνος στις αρθρώσεις.
- Να ξεκινάτε πάντα αργά και να αυξάνετε την ένταση προοδευτικά. Δίνετε έτσι την ευκαιρία στην καρδιά να προσαρμοστεί κατάλληλα.
- ΠΗΓΗ
