Φλεβική θρόμβωση. Πώς σχηματίζεται ο θρόμβος; Πώς μπορεί να προληφθεί
Του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D.
Η φλεβική θρόμβωση, δηλαδή ο σχηματισμός θρόμβων και πηγμάτων αίματος μέσα σε φλεβικά αγγεία, συχνά διαφεύγει της διάγνωσης και αποτελεί σημαντική αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας.
Η φλεβική θρόμβωση είναι μια σχετικά συχνή πάθηση, πολλές φορές επικίνδυνη για τη ζωή του ασθενούς, καθώς είναι δυνατόν να αποκολληθεί ένα κομμάτι θρόμβου και να οδηγήσει σε πνευμονική εμβολή. Η θρομβοεμβολή είναι δυνατόν να εξελιχθεί σε μείζονα επιπλοκή και να καταλήξει ακόμα και σε αιφνίδιο θάνατο. Η διάγνωση συχνά καθυστερεί, καθώς τα συμπτώματα μπορεί να είναι ακαθόριστα και είναι δυνατόν να γίνει αντιληπτή σε προχωρημένα και επικίνδυνα στάδια. Φλεβική θρόμβωση παρουσιάζεται σε πιο βαθιές (εν τω βάθει) φλέβες των κάτω άκρων. Η θρόμβωση αφορά κυρίως το εν τω βάθει φλεβικό δίκτυο, και είναι δυνατόν να εμφανιστεί σε οποιονδήποτε ασθενή που παραμένει στο κρεβάτι για μέρες, ή ακόμα και σε ασθενή που υπέστη ένα απλό κάταγμα, ή υπεβλήθη σε μικρής ή μεγάλης βαρύτητας χειρουργική επέμβαση. Σε παραμελημένες μορφές είναι δυνατόν να εξελιχθεί σε θρόμβωση και του επιπολής φλεβικού δικτύου, να επηρεάσει ακόμη και το αρτηριακό δίκτυο, και να οδηγήσει σε γάγγραινα του ποδιού και νέκρωση.
Η εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση μπορεί να μην προκαλέσει καθόλου συμπτώματα και να μην γίνει αντιληπτή από τον ασθενή, αλλά μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη βλάβη στο πόδι, γνωστή και ως μεταθρομβωτικό σύνδρομο, σε χρόνια φλεβική ανεπάρκεια ή σε δυνητικά θανατηφόρο πνευμονική εμβολή.
Διακρίνεται σε θρομβοφλεβίτιδα αν η θρόμβωση είναι αποτέλεσμα φλεγμονής του τοιχώματος και φλεβοθρόμβωση αν οφείλεται σε άλλα μη φλεγμονώδη αίτια. Επίσης διαιρείται σε επιπολής αν αφορά στις επιφανειακές φλέβες και εν τω βάθει. Πολλοί αιτιολογικοί παράγοντες συμβάλλουν στην πρόκληση της θρομβώσεως όπως (1) η βλάβη του φλεβικού τοιχώματος όπως από είσοδο φλεβοκαθετήρα, (2) η στάση του αίματος όπως από μακροχρόνια κατάκλιση, και (3) η υπερπηκτικότητα, όπως από καρκίνο.
Η ιστολογική βλάβη αρχίζει με τη βλάβη του αγγείου και τη συνάθροιση αιμοπεταλίων, την οποία ακολουθεί έκκριση θρομβοπλαστινικών ουσιών και σχηματισμός ινικής που παγιδεύει τα ερυθρά αιμοσφαίρια.
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ
Ο ακόλουθος κατάλογος παρουσιάζει τους κύριους παράγοντες που σας θέτουν σε κίνδυνο εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης και πνευμονικής εμβολής:
Øσοβαρή κάκωση (φυσικός τραυματισμός)
Ø εντατική φροντίδα
Ø Χορήγηση γενικής αναισθησίας, και / ή τοποθέτηση κεντρικού φλεβικού καθετήρα.
Ø παρατεταμένη εγχείρηση
Ø Ηλικία άνω των 40 ετών
Ø Παχυσαρκία.
Ø εμβολή
Ø καρδιακή ανεπάρκεια
Ø
οξεία πνευμονοπάθεια
Ø
οξεία λοίμωξη ή φλεγμονή
Ø Όγκοι και χημειοθεραπείες.
Ø Προϋπάρχουσα φλεβική ανεπάρκεια.
Ø Κύηση και λοχεία
Ø Λήψη αντισυλληπτικών, ή άλλων ορμονολογικών φαρμάκων.
Ø Ιστορικό φρομβοφιλίας.
Ø Προηγούμενο ιστορικό θρόμβωσης.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Εάν δημιουργηθεί θρόμβος στο πόδι σας, ενδέχεται να επηρεάσει την κυκλοφορία του αίματος και να προκαλέσει έντονο πόνο και πρήξιμο. Ενδέχεται να προκαλέσει μόνιμη ζημία στο πόδι σας
Εάν δημιουργηθεί θρόμβος, τμήμα αυτού ενδέχεται να μετακινηθεί εντός των φλεβών προς τους πνεύμονές σας και να φράξει την παροχή αίματος. Χωρίς αίμα, οι πνεύμονές σας δεν μπορούν να τροφοδοτήσουν με οξυγόνο το υπόλοιπο σώμα σας. Μπορεί να σας προκαλέσει δύσπνοια, ή σε σπάνιες περιπτώσεις, θάνατο.
Το κύριο σύμπτωμα είναι το οίδημα στου μέλους που μπορεί να συνδυάζεται και με άλγος. Άλλες εκδηλώσεις είναι η ερυθρότητα, η γενικότερη αίσθηση δυσφορίας του μέλους, και σπανιότερα ο πυρετός. Τα συμπτώματα αυτά λαμβάνονται σοβαρά υπ΄ όψιν, στους ασθενείς με αυξημένους προδιαθεσικούς παράγοντες. Στις παραμελημένες περιπτώσεις παρατηρείται μεγάλο οίδημα του σκέλους, κυάνωση, φυσαλίδες και εκτεταμένες νεκρώσεις του δέρματος
Η πνευμονική εμβολή εμφανίζεται κυρίως με δύσπνοια και πλευριτικό άλγος. Σπανιότερα εμφανίζεται βήχας, αιμόπτυση και εφίδρωση. Η απώλεια αισθήσεων, αποτελεί βαριά εκδήλωση της νόσου. Θα πρέπει να σημειωθεί και η πιθανότητα πνευμονικής εμβολής, χωρίς κλινική σημειολογία, που είναι σαφώς καλύτερης πρόγνωσης, αλλά και ταυτόχρονα είναι και ύπουλη, καθώς μπορεί να εξελιχθεί, αθόρυβα, σε βαριά μορφή.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Σήμερα η διάγνωση γίνεται με το υπερηχογράφημα triplex των φλεβών του μέλους. Αυτή η εξέταση έχει πολύ μεγάλη διαγνωστική ακρίβεια. Οι ορθότερες διαγνώσεις γίνονται από ιατρούς ειδικά εκπαιδευμένους σε τέτοιες εξετάσεις.
Φλεβογραφία. Μολονότι σπάνια χρειάζεται να γίνει σήμερα, παραμένει η καλύτερη εξέταση για να δείξει θρόμβους στις φλέβες κάτω από το γόνατο. Η φλεβογραφία τείνει να εγκαταλειφθεί, και να αντικατασταθεί με την αξονική ή την μαγνητική φλεβογραφία.
Εξέταση αίματος για D-Dimers. Αν είναι αρνητική, είναι απίθανο να έχετε ΕΒΦΘ. . Η παρουσία ειδικών παραγόντων στο αίμα όπως είναι τα D-Dimers και η Elisa, υποδηλώνουν πρόσφατη δραστηριότητα του μηχανισμού πήξεως και έχουν υψηλή διαγνωστική αξία.
Η διάγνωση της πνευμονικής εμβολής επιβεβαιώνεται με πληθώρα εργαστηριακών εξετάσεων, όπως είναι η ακτινογραφία του θώρακα, το ΗΚΓ, τα αέρια αίματος, οι βιοχημικές εξετάσεις, το υπέρηχο της καρδιάς, το σπινθηρογράφημα και η αξονική και μαγνητική τομογραφία.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η καλύτερη θεραπεία της φλεβικής θρόμβωσης είναι η πρόληψη. Η κυριότερη μορφή αντιμετώπισης της εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης και πρόληψης της Πνευμονικής εμβολής είναι με φαρμακευτική αντιπηκτική αγωγή. Σήμερα υπάρχουν διαθέσιμα ειδικά φάρμακα (ηπαρίνες χαμηλού μοριακού βάρους), που μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης θρομβοφλεβικής νόσου.
Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει:
Øχρήση αντιθρομβωτικών καλτσών
Øχρήση αντιθρομβωτικών αντλιών στα κάτω άκρα
Øχορήγηση χαπιών ή ενέσεων για την πρόληψη δημιουργίας θρόμβου
Ø ελαφριά εξάσκηση
των κάτω άκρων και των ποδιών στο κρεβάτι
έγερση από το κρεβάτι και περπάτημα το συντομότερο δυνατό
Οι θεραπείες θα μειώσουν κατά τα δύο τρίτα τον κίνδυνο δημιουργίας θρόμβων
Τα θρομβολυτικά φάρμακα χρησιμοποιούνται για να διαλύσουν πρόσφατα σχηματισμένους θρόμβους, ενεργοποιώντας το πλασμινογόνο για να σχηματισθεί πλασμίνη, η οποία αποικοδoμεί το ινώδες και διαλύει τους θρόμβους. Οι κίνδυνοι αιμορραγίας και άλλων ανεπιθύμητων ενεργειών είναι σοβαροί και γι΄αυτό τα φάρμακα αυτά πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο όσον υπάρχει επαρκής πείρα.
Πώς μπορεί να προληφθεί;
Γενικά, συνιστάται η κατά το δυνατόν αποφυγή παρατεταμένων χρονικών διαστημάτων ακινησίας.
Κατά τη διάρκεια ενός πολύωρου αεροπορικού ταξιδιού, συνιστάται καλή ενυδάτωση, αποφυγή κατανάλωσης αλκοόλ και άσκηση των ποδιών, είτε με μυϊκή σύσπαση των μυών της γάμπας είτε με περπάτημα στο διάδρομο του αεροπλάνου, κάθε 30 λεπτά.
Στους υπέρβαρους ασθενείς, συνίσταται η απώλεια βάρους, καθώς η παχυσαρκία αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης.
Το σημαντικότερο είναι να ελέγχονται οι παράγοντες κινδύνου έτσι ώστε να αξιολογείται σωστά ο ασθενής και να χορηγείται η κατάλληλη αγωγή προφύλαξης.
Τι να προσέξετε
Εάν παρατηρήσετε οποιοδήποτε από τα ακόλουθα συμπτώματα
Ø πόνο ή πρήξιμο στα πόδια
Ø πόνο στους πνεύμονες ή το στήθος
Ø δύσπνοια.
Εάν παρατηρήσετε οποιοδήποτε από αυτά τα συμπτώματα τηλεφωνήστε αμέσως στο γιατρό σας ή μεταβείτε απευθείας στο τμήμα Επειγόντων Περιστατικών οποιουδήποτε νοσοκομείου.
