Δυσλιπιδαιμία – Αίτια, Διάγνωση και Θεραπεία

H υπερχοληστερoλαιμία αφορά ασθενείς όλων των ηλικιακών ομάδων (από παιδιά έως και υπερήλικες) και αποτυπώνεται στις εξετάσεις αίματος με αυξημένες τιμές ολικής χοληστερόλης και/ή της LDL-c (γνωστής ως «κακής» χοληστερόλης) και καταλήγει συν τω χρόνω στην εμφάνιση αθηροσκλήρωσης, βλαβών δηλαδή στα αγγεία. Αναφέρεται και ως δυσλιπιδαιμία για να περιγράψει τη συνολική διαταραχή των λιπιδίων του οργανισμού με την ταυτόχρονη πτώση της HDL-c (γνωστής ως «καλής» χοληστερόλης) και την αύξηση των τριγλυκεριδίων που συχνά συνοδεύουν την πάθηση.

Αυξημένα επίπεδα της LDL-c συσχετίζονται με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο, ενώ η υψηλή HDL-c φαίνεται ότι διαδραματίζει προστατευτικό ρόλο. Η χοληστερόλη είναι πολύτιμο μόριο για τον οργανισμό, καθώς αποτελεί κύριο συστατικό των κυτταρικών μεμβρανών, είναι απαραίτητη για τη σύνθεση ορμονών και είναι ένα εκ των συστατικών της χολής. Τα τριγλυκερίδια σχετίζονται με την παραγωγή και αποθήκευση ενέργειας.

Αίτια εμφάνισης

Η δυσλιπιδαιμία χωρίζεται στην πρωτοπαθή και στις δευτεροπαθείς.

Στην πρωτοπαθή δυσλιπιδαιμία τα αίτια είναι καθαρά γονιδιακά και συνήθως κληρονομούμενα. Οι ασθενείς εμφανίζουν συνήθως πολύ υψηλές τιμές χοληστερόλης που δεν αντιστοιχούν στον τρόπο ζωής ή στη διατροφή τους. Οφείλεται στην αδυναμία του οργανισμού να αποβάλει τις απαιτούμενες ποσότητες τριγλυκεριδίων και LDL-c μέσω του γαστρεντερικού ή σε δυσλειτουργία της διαδικασίας παραγωγής / κάθαρσης της HDL-c.

Οι δευτεροπαθείς δυσλπιδαιμίες εξαρτώνται καθαρά από τις συνθήκες διαβίωσης και άλλους αναστρέψιμους παράγοντες. Δίαιτα υψηλών θερμίδων ή πλούσια σε τρανς λιπαρά οξέα και η κατανάλωση αλκοόλ ή συγκεκριμένων φαρμάκων προδιαθέτουν σε δυσλιπιδαιμία. Παθήσεις όπως η παχυσαρκία, ο σακχαρώδης διαβήτης, η χρόνια νεφρική νόσος και ο υποθυρεοειδισμός είναι άλλες καταστάσεις που μπορεί να οδηγήσουν στο ίδιο αποτέλεσμα. Η χρήση αναβολικών ουσιών και το κάπνισμα με τη σειρά τους προκαλούν χαμηλά επίπεδα HDL-c.

Συμπτώματα

Η δυσλιπιδαιμία, όπως και η αρτηριακή πίεση και ο σακχαρώδης διαβήτης, θεωρούνται «σιωπηλές» παθήσεις, καθώς τα πρώτα αρκετά έτη συνήθως δεν δίνουν καμία συμπτωματολογία και ο ασθενής δε γνωρίζει την κατάστασή του για να την αντιμετωπίσει. Συνήθως αναγνωρίζεται σε τυχαίο προληπτικό αιματολογικό έλεγχο. Εμφάνιση ξανθελασμάτων στα βλέφαρα, ή ξανθωμάτων στους τένοντες και γεροντότοξου στους οφθαλμούς είναι πιθανές ενδείξεις ύπαρξης δυσλιπιδαιμίας.

Το σημαντικότερο πρόβλημα όμως που προκαλεί η νόσος έχει να κάνει με την εγκατάσταση καρδιαγγειακής νόσου, όπως στεφανιαία νόσος, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια και περιφερική αγγειοπάθεια. Άλλες παθήσεις που μπορεί να εμφανιστούν στο πλαίσιο του νοσήματος είναι η παγκρεατίτιδα και η ηπατοσπληνομεγαλία.

Θεραπευτικοί στόχοι

Σύμφωνα με τις τελευταίες κατευθυντήριες οδηγίες Ευρώπης και Αμερικής, ο στόχος σε άτομα με δυσλιπιδαιμία αρχικά καθορίζεται σε επίτευξη μείωσης της αρχικής LDL-c σε απόλυτες τιμές κάτω από 116 mg/dl. Αναλόγως παράλληλων προβλημάτων υγείας του ασθενούς τα επίπεδα της LDL-c μπορεί να απαιτούνται να κατέλθουν σε τιμές της τάξεως του 55 mg/dl. Αντίστοιχα για τα τριγλυκερίδια δεν υπάρχει συγκεκριμένος στόχος, αλλά σίγουρα επιθυμητές τιμές είναι κάτω από τα 150 mg/dl.

Θεραπεία

Η θεραπεία της δυσλιπιδαιμίας περιλαμβάνει συνδυασμό φαρμακευτικής αγωγής και υγιεινοδιαιτητικών μέτρων, όπως:

• Δίαιτα με σκοπό την απώλεια σωματικού βάρους (για παχύσαρκους ασθενείς).
• Περιορισμός στο ελάχιστο της κατανάλωσης κορεσμένων λιπαρών και χοληστερόλης (έτοιμα γεύματα, πίτες, τηγανητά, δέρμα ζώων, σοκολάτα, κρέμα ζαχαροπλαστικής, κρέμα γάλακτος, γαλακτοκομικά με πλήρη λιπαρά).
• Εμπλουτισμός της διατροφής με γεύματα πλούσια σε φυτικές ίνες.
• Άμεση διακοπή καπνίσματος.
• Έναρξη συστηματικής άσκησης τουλάχιστον 5 φορές εβδομαδιαίως (π.χ. από 45 λεπτά έντονο περπάτημα).

Οι σημαντικότερες κατηγορίες φαρμάκων που χρησιμοποιούνται για τη ρύθμιση της δυσλιπιδαιμίας περιλαμβάνουν:

• Αναστολείς του HMG CoA – Στατίνες: αποβάλλουν μεγάλο ποσοστό της LDL-c. Διαθέτουν πλειοτροπικές ιδιότητες και μειώνουν τις αγγειακές βλάβες
• Αναστολείς απορρόφησης χοληστερόλης: μειώνουν την απορρόφηση χοληστερόλης από τα τρόφιμα
• Δεσμευτικά των χολικών οξέων: χρησιμοποιούν την περίσσια χοληστερόλη για να σχηματιστούν χολικά οξέα
• Αναστολείς PCSK9: για ασθενείς με πολύ υψηλές τιμές LDL-c που δεν καταφέρνουν να ρυθμιστούν με τη συνήθη αγωγή
• Φιμπράτες: μειώνουν τα τριγλυκερίδια
• Ω-3 λιπαρά: 2-4 g / ημέρα μειώνουν τα τριγλυκερίδια

Νικήτας – Αλέξανδρος Φ. Σκληρός, Παθολόγος, Διευθυντής, Β’ Παθολογικής Κλινικής, ΙΑΣΩ Γενική Κλινική