Κυστική ίνωση. Τι είναι και πώς γίνεται η διάγνωση; Οι νέες θεραπευτικές εξελίξεις

της Κλεοπάτρας Ζουμπουρλή, μοριακής βιολογίας,  medlabnews.gr ΙΑΤΡΙΚΑΝΕΑ

Η ασθένεια είναι μάλλον άγνωστη στον πολύ κόσμο, αν και είναι η πιο συχνή θανατηφόρος ελονοσιακή ασθένεια στην λευκή φυλή. Η Κυστική Φροντίδα δεν είναι μεταδοτική, αλλά κληρονομική.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΚΥΣΤΙΚΗ ΙΝΩΣΗ (ΚΙΝ) 

Η Κυστική Ίνωση (    ΚΝΣ ) ή αλλιώς Ινοκυστική νόσος (Κυστική Ινώδης Νόσος) είναι μια ανυπαρξία, ιδιαίτερα απειλητική για τη ζωή, γενετική, ετερονολογική, μη μεταδοτική ασθένεια. Ένα απλό γονιδίωμα προκαλεί το σώμα να παράγει μια αφύσικα παχιά, κολλώδη μύνα που φράζει τους πνεύμονες και οδηγεί σε επικίνδυνες μολύνσεις των πνευμόνων. Αυτές οι παχιές εκκρίσεις επηρεάζουν επίσης την πάγκρεα, αποτρέποντας τα ένζυμα της πέψης να φθάσουν στα έντερα και να βοηθήσουν στη διάσπαση και απορρόφηση των τροφών. Η οσμή μπορεί επίσης να εμποδίσει την έκκριση της χολής στο λαιμό, προκαλώντας τελικά μόνιμη βλάβη του λαιμού σε περίπου έξι τοις εκατό των ασθενών με Κυστική Φωσφορίζουσα. Είναι πολυσυστατική νόσος δεδομένου ότι εμπλέκονται πολλά όργανα (πνεύμονες, πάγκρεας, ηπατίτιδα, οστά, αναπαραγωγικό σύστημα κ.α.).

Η Κυστική Φύση θεωρείται ως η πιο διαδεδομένη κληρονομική νόσος της λευκής φυλής με μέση αναλογία φορέων ως προς τον γενικό πληθυσμό περίπου 1/20 – 1/25.
Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στην ΗΠΑ επηρεάζονται πάνω από 30.000 άτομα, στην Αγγλία πάνω από 7.500 άτομα, στη Γερμανία περίπου 8.000 άτομα, στην Καναδά περίπου 3.100 άτομα και διεθνώς συνολικά πάνω από 70.000 άτομα.

Στην Ελλάδα  εκτιμάται ότι περίπου το 5% των Ελλήνων (500.000), είναι ασυμπτωματικοί φορείς του ελαττωματικού γονιδίου ΚΙΝ και ότι οι γεννήσεις παιδιών με ΚΙΝ ανέρχονται σε 50-60 το χρόνο. Το γεγονός αυτό καθιστά την Κυστική Φύση τη βασική πλέον ετερολογική νόσο και στην Ελλάδα, αφού λόγω των προγαμιαίων και προγενετικών ελέγχων για τη Μεσογειακή Αναιμία, της οποίας το ποσοστό φορέων εκτιμάται γύρω στο 8%, οι γεννήσεις παιδιών με μεσογειακή αναιμία έχουν περιοριστεί σημαντικά.

ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΚΙΝ

Για να έχει Κυστική Φύση ένας άνθρωπος, πρέπει και οι δύο γονείς του να είναι φορείς και ο άνθρωπος να κληρονομήσει δύο ελαττωματικά γονίδια -ένα από κάθε γονέα. Έτσι, κάθε φορά που συλλαμβάνουν παιδί δύο φορείς κυστικής ίνωσης, υπάρχουν οι εξής πιθανότητες:

• 25% πιθανότητα ότι ο παιδί τους δεν θα είναι ούτε ασθενής ούτε καν φορέας.
• 50% πιθανότητα ότι το παιδί θα είναι φορέας του γονιδίου χωρίς κανένα άλλο αντίκτυπο και
• 25% πιθανότητα ότι το παιδί θα έχει Κυστική Φροντίδα

Στην περίπτωση που μόνο ο ένας από τους δύο γονείς είναι φορέας του γονιδίου, τότε το παιδί τους, στην χειρότερη περίπτωση, θα είναι φορέας του γονιδίου χωρίς καμία άλλη επίδραση.

Πώς μεταδίδεται
Η Κυστική Φροντίδα  είναι κληρονομικό νοσήμα που οφείλεται σε μεταλλαξιογόνο γονιδίωμα του εβδόμου χρωματοσώματος. Για να νοσηλεύσει κάποιος πρέπει να έχει δύο παθολογικά γονίδια που κληρονομεί και από τους δύο γονείς του, οι οποίοι είναι φορείς της νόσου, χωρίς να το γνωρίζουν !!!
Η πιθανότητα 25% γεννήσεως παιδιού που πάσχει από Κυστική Ίνωση είναι η ίδια σε όλες τις γεννήσεις.

Χαρακτηριστικά συμπτώματα της ασθένειας είναι:

• • Ο επίμονος και αναιτιολόγητος βήχας.

• Οι συχνές αναπνευστικές λοιμώξεις.
• Η αδυναμία πρόσληψης βάρους.
• Οι επανειλημμένες διάρροιες.
• Ο ιδιαιτέρως αλμυρός βρέφος.

Τα συμπτώματα ποικίλλουν από άτομο σε άτομο, γεγονός που οφείλεται, εν μέρει, σε περισσότερες από 1.000 μεταλλάξεις του γονιδίου της ΚΙΝ.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΥΣΤΙΚΗΣ ΙΝΩΣΗΣ

Ο πιο συνηθισμένος, απλός και γρήγορος τρόπος διάγνωσης των ασθενών είναι η αποκαλούμενη «δοκιμασία διαβροχής» με τη μέθοδο Gibson – Cooke, κατά την οποία μετράται η συγκέντρωση ιονικού ή / και χλωρικού στο πνεύμονα, η συλλογή του οποίου είναι πολύ απλή διαδικασία. Τιμές από 0 έως 40 mEq / L θεωρούνται φυσιολογικές, από 40 έως 60 mEq / L στην οριακή περιοχή, ενώ για τιμές άνω των 60 mEq / L το τεστ θεωρείται θετικό. Γίνεται συνήθως δύο συνεχόμενες δοκιμές για την επιβεβαίωση της διάγνωσης. Πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχουν σπάνιες μεταλλάξεις που δίνουν τιμές στην αρνητική ή οριακή περιοχή, αλλά παρόλα αυτά ο ασθενής πάσχει από Κυστική Ίνωση.

Μοριακός έλεγχος ενός ζευγαριού πρέπει να πραγματοποιείται πριν από την εγκυμοσύνη ή κατά τα αρχικά στάδια αυτής. Έτσι, εάν είναι βέβαιο ότι τα δύο μέλη του ζευγαριού είναι φορείς, μπορεί να δοθεί έγκαιρα η κατάλληλη γενετική συμβουλευτική και η δυνατότητα επιλογής της προγεννητικής διάγνωσης.

Με την εξέταση ελέγχονται οι μεταλλάξεις που είναι υπεύθυνες για την νόσο. Υπάρχουν διάφορα επίπεδα ελέγχου όπως:

• ΔΦ508 : αποτελεί την πλέον συνηθισμένη μετάλλαξη που βρίσκεται στο 55% του συνόλου των ασθενών στην Ελλάδα
• CF 186 : ελέγχονται 186 μεταλλάξεις που καλύπτουν το 89% των μεταλλάξεων στον ελληνικό πληθυσμό, εκ των οποίων οι πιο συχνές είναι: ΔF508, G542X, N1303K, W1282X, G551D, R553X, 1717-1G> A
• CF Ολικός Έλεγχος : Μοριακός Έλεγχος ολόκληρου του γονιδίου CFTR, δηλαδή του 100% των μεταλλάξεων

  ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΚΥΣΤΙΚΗΣ ΙΝΩΣΗΣ

  Η θεραπευτική αγωγή της ΚΙΝ εξαρτάται από το στάδιο της ασθένειας και των εμπλεκόμενων οργάνων. Η απομάκρυνση του μαστού από τους πνεύμονες αποτελεί σημαντικό μέρος της καθημερινής θεραπευτικής αγωγής.

  Η θωρακική φυσιοθεραπεία είναι μια μορφή καθαρισμού των αναπνευστικών διαδρόμων που γίνεται από δυνατά χτυπήματα πάνω στην πλάτη και το στήθος με σκοπό την απομάκρυνση του παχουμένου μυελού από τους πνεύμονες.

  Άλλοι τύποι αγωγής περιλαμβάνουν χορήγηση αντιβιοτικών και βλενολυτικών για τη μείωση του αριθμού των λοιμώξεων και βελτίωση της λειτουργίας των πνευμόνων.

  Επιπλέον, περίπου 90 τοις εκατό των ατόμων με ΚΙΝ παίρνουν βιταμίνες καθώς και παγκρεατικά ένζυμα που θα τα βοηθήσουν να απορροφήσουν τα θρεπτικά συστατικά των τροφών.
  
  Τελευταίες θεραπευτικές εξελίξεις
  Τεράστια ποσά δαπανώνται κάθε χρόνο για τη χρηματοδότηση των ερευνών για την εξεύρεση νέων θεραπειών για την ΚΙ. Και αν ακόμη αποδεικνυόταν αδύνατη η ριζική θεραπεία της Κυστική Ίνωσης, είναι βάσιμη η ελπίδα, με την πρόοδο της ιατρικής, ότι θα μετατραπεί βαθμιαία η πάθηση από μια θανατηφόρο – ή έστω περιοριστική της ζωής – ασθένεια σε μια απλή ενόχληση για τους πάσχοντες.

  Nέα φάρμακα χρησιμοποιούνται για την θεραπεία της κυστικής ίνωσης σε ασθενείς άνω των 6 ετών, που έχουν  ελαττωματικό  γονίδιο G551D. Το φάρμακο “ORKAMBI” το οποίο αποτελεί συνδυασμό της δραστικής ουσίας ivacaftor (Kalydeco) και της ουσίας lumacaftor χτυπάει στην “ρίζα” της την Κυστική Ίνωση και έχει άμεσο θεραπευτικό αποτέλεσμα γιατί συμβάλλει στην καλύτερη λειτουργία του καναλιού ιόντων χλωρίου, αυξάνοντας αφενός την ποσότητα της λειτουργικής πρωτεΐνης που φθάνει στην επιφάνεια του κυττάρου και αφετέρου την λειτουργικότητα της πρωτεΐνης όταν αυτή φθάνει στην επιφάνεια του κυττάρου.  Η νέα συνδυαστική θεραπεία βελτιώνει την πνευμονική λειτουργία και μειώνει σημαντικά τον ρυθμό των πνευμονικών εξάρσεων που οδηγούν σε εισαγωγή στο νοσοκομείο επιδεινώνοντας την πνευμονική νόσο. Συγκεκριμένα, το lumacaftor συντελεί στη βελτίωση της ελαττωματικής CFTR ώστε να πάρει τη σωστή θέση στην κυτταρική επιφάνεια. Το ivacaftor αυξάνει τη δραστηριότητα της πρωτεΐνης μόλις πάρει τη σωστή θέση, υποστηρίζοντας τη ροή του νατρίου και των υγρών, συντελώντας τελικά στην λέπτυνση της παχιάς βλέννας που συσσωρεύεται στους πνεύμονες των πασχόντων από κυστική ίνωση.

  Το Kalydeco αποδείχτηκε ότι είναι αποτελεσματικό στη βελτίωση της λειτουργίας των πνευμόνων σε ασθενείς με κυστική ίνωση. Μετά από 24 εβδομάδες θεραπείας, παρατηρήθηκε μέση βελτίωση του FEV1 κατά 10,4% σε ασθενείς ηλικίας 12 ετών και άνω στους οποίους χορηγήθηκε το Kalydeco, σε σύγκριση με μείωση κατά 0,2% σε ασθενείς στους οποίους χορηγήθηκε εικονικό φάρμακο.

  Ελπίδες για καλύτερη αντιμετώπιση της κυστικής ίνωσης δίνουν η έγκριση του πρώτου φαρμάκου για βρέφη, καθώς και τα ενθαρρυντικά αποτελέσματα από τη κλινική δοκιμή τριπλού συνδυασμού φαρμάκων.

  Οι τριπλοί συνδυασμοί φαρμάκων θεωρούνται πολύ σημαντικοί για την αντιμετώπιση της κυστικής ίνωσης, διότι μπορούν να καλύψουν πολύ μεγάλο ποσοστό μεταλλάξεων τις οποίες φέρει έως και το 90% των πασχόντων από τη νόσο!

  Γενικώς, οι επιστήμονες ευελπιστούν ότι έως το 2020 θα έχουν αναπτύξει ένα αποτελεσματικότερο θεραπευτικό σχήμα για τους ασθενείς με κυστική ίνωση.

  Δυνατότητες πρόληψης
  Δεδομένου ότι δεν υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία για την Κυστική Ίνωση, είναι προφανές ότι ο πιο ενδεδειγμένος τρόπος αντιμετώπισης της είναι η πρόληψη, που αποβλέπει στην αποφυγή γέννησης νέων πασχόντων. Οι δυνατότητες πρόληψης, μετά τις γονιδιακές ανακαλύψεις, είναι πολλές, ενώ και το κόστος των σχετικών εξετάσεων τα τελευταία χρόνια έχει γίνει  προσιτό.

  Άσκηση και κυστική ίνωση

  Η άσκηση συνηθίζονταν να γίνεται αποθαρρυντική για τα άτομα με κυστική ίνωση  επειδή θεωρείτο πως η υπερβολική-εκτεταμένη προσπάθεια θα αύξανε τα προβλήματα στην αναπνοή. Τώρα, γνωρίζουμε πως ισχύει πραγματικά το αντίθετο. Οι μελέτες έχουν δείξει πως η τακτική σωματική δραστηριότητα παρέχει πολλά οφέλη στα άτομα με  κυστική ίνωση

  Η άσκηση είναι ιδιαίτερα σημαντική για τους ανθρώπους με κυστική ίνωση επειδή:

  • Αυξάνει την δύναμη και την αντοχή
  • Αυξάνει την ικανότητα των πνευμόνων
  • Αυξάνει την διάρκεια ζωής
  • Αυξάνει την ενεργητικότητα
  • Βελτιώνει την εκκαθάριση των αεροφόρων οδών, οι οποίες βοηθούν στο να αποτρέπουν την μόλυνση
  • Αυξάνει την πυκνότητα των οστών και προλαμβάνει την οστεοπόρωση

  Παρόλο που οι περισσότεροι άνθρωποι με  κυστική ίνωση μπορούν να ανεχτούν κάποια μορφή σωματικής δραστηριότητας, το ποσό και ο τύπος της άσκησης που ένα άτομο μπορεί να ανεχτεί ποικίλλει  ανάλογα με την σοβαρότητα της ασθένειάς του/της. Οι άνθρωποι με κυστική ίνωση θα πρέπει να είναι συνεργάσιμοι με την ομάδα φροντίδας για να αναπτύξουν μια ρουτίνα άσκησης που να είναι σωστή για αυτούς. Για τους ανθρώπους που μπορούν να ανεχτούν την άσκηση, η αερόβια άσκηση παρέχει τα περισσότερα οφέλη. Η αερόβια άσκηση περιλαμβάνει το τρέξιμο, την κολύμβηση, την ποδηλασία, ή οποιαδήποτε έντονη δραστηριότητα που να αυξάνει το την καρδιακή συχνότητα και κάνει την αναπνοή πιο γρήγορη.

  Ο γενικός κανόνας είναι ότι για να αποκομίσουν τα περισσότερα οφέλη, οι ασκήσεις πρέπει να περιλαμβάνουν 20-30 λεπτά αερόβια δραστηριότητα τρεις φορές την εβδομάδα. Επίσης, οποιαδήποτε μορφή άσκησης είναι καλύτερη από τη μη άσκηση και ακόμη οι ασκήσεις ρουτίνας θα πρέπει να ρυθμίζονται σύμφωνα με το επίπεδο του καθενός.

  Πηγή

  ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΝΩΔΗ ΚΥΣΤΙΚΗ ΝΟΣΟ

  Κυστική ίνωση παγκοσμίως

   

  Πηγή:  https://medlabgr.blogspot.com/2012/02/video.html#ixzz6EigMdmEv