Τι είναι η Πυθαγόρειος διατροφή;
Η Πυθαγόρειος Διατροφή, όπως υποδεικνύει και το όνομα της, έχει τις ρίζες της στον Πυθαγόρα, το διάσημο φιλόσοφο, μαθηματικό και γεωμέτρη της αρχαιότητας.
Ο Πυθαγόρας, γιος του Μνήσαρχου και της Πυθαΐδας, πιθανολογείται ότι γεννήθηκε στη Σάμο περί τα τέλη του 6ο αιώνα π.Χ.
Μεταξύ άλλων ο Πυθαγόρας υπήρξε πρωτεργάτης του μυητικού φιλοσοφικού κινήματος με την ονομασία Πυθαγορισμός (Pythagorism ή Pythagoreanism) ενώ παράλληλα σε αυτόν αποδίδεται το Πυθαγόρειο θεώρημα, που τον καθιέρωσε στο χώρο των μαθηματικών και χάριν αυτού είναι γνωστός στους περισσότερους ανθρώπους σήμερα.
Ο Πυθαγόρας και οι οπαδοί του, γνωστοί με το όνομα Πυθαγόρειοι, ήταν από τους πρώτους που υιοθέτησαν ένα χορτοφαγικό μοντέλο διατροφής, το οποίο ήταν γνωστό ως «Πυθαγόρειος Διατροφή» μέχρι και τον 18ο αιώνα. Το μοντέλο αυτό υπήρξε και η βάση για τη διάδοση του κινήματος της χορτοφαγίας και του βιγκανισμού, που φέρει μεγάλη απήχηση τα τελευταία χρόνια.
Συγκεκριμένα, η Πυθαγόρειος Διατροφή αναφέρεται σε ένα πρότυπο διατροφής που περιλαμβάνει κατά βάση τρόφιμα φυτικής προέλευσης (φρούτα, λαχανικά, δημητριακά, σπόροι, ξηροί καρποί) και ελάχιστα γαλακτοκομικά, ενώ αποκλείει τελείως την κατανάλωση κρέατος, πουλερικών και ψαριών. Πρόκειται για ένα πρότυπο που προσομοιάζει τους σημερινούς Lacto-ovo vegetarians (γαλακτο – αυγοχορτοφαγία ή γαλακτο – ωο – χορτοφαγία).
Η κατάργησης της κρεατοφαγίας από τον Πυθαγόρα ήταν απόρροια των θρησκευτικών του πεποιθήσεων καθώς πίστευε στη μετενσάρκωση της ψυχής. Ο μεγάλος φιλόσοφος και μαθηματικός πίστευε πως η ψυχή μετά τον θάνατο δεν πεθαίνει αλλά αναγεννάται σε νέο σώμα. Εξαιτίας αυτού, εξόρισε από το τραπέζι του όλα τα έμβια όντα, όπως το κρέας, τα πουλερικά και τα ψάρια.
ΠΟΙΑ ΤΡΟΦΙΜΑ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ Η ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗ;
Ο Πυθαγόρας υπήρξε από τους πρώτους γνωστούς χορτοφάγους που φαίνεται ότι επηρέασε σημαντικά την ανάπτυξη και εξέλιξη του κινήματος της χορτοφαγίας.
Ο Πυθαγόρας είχε εκφράσει ανοιχτά την πεποίθηση του περί κατάργησης της κρεατοφαγίας, υποστηρίζοντας ότι η θανάτωση και η εκμετάλλευση των ζώων είναι ανήθικη.
Αυτός και οι οπαδοί του υιοθέτησαν την Πυθαγόρειο Διατροφή που φαίνεται ότι περιλάμβανε τις ακόλουθες ομάδες τροφίμων, με σειρά από τη μεγαλύτερη στη μικρότερη ενδεδειγμένη ποσότητα κατανάλωσης:
- Φρούτα
- Λαχανικά
- Δημητριακά
- Έλαια και ξηρούς καρπούς
- Όσπρια (όλα εκτός από τα κουκιά)
- Γαλακτοκομικά
- Αυγό
Το μέλι επίσης μπορεί να αποτελέσει μέρος αυτής της διατροφής.
Αντιθέτως, απαγόρευε την κατανάλωση:
- Κρέατος
- Πουλερικών
- Ψαριών
Ωστόσο, πρέπει να τονίσουμε ότι δεν μπορούμε να γνωρίζουμε με ακρίβεια τι ακριβώς κατανάλωναν ο Πυθαγόρας και οι οπαδοί του εκείνη την εποχή καθώς σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη δεν έχουν διασωθεί αρκετά κείμενά τους. Ο Πυθαγόρας υποστηρίζεται ότι δεν μας άφησε καμιά ιδιόχειρη παρακαταθήκη. Με απλά λόγια δεν έγραψε τίποτε.
Οι γνώσεις μας για τις δράσεις, τις πεποιθήσεις και τις απόψεις του Πυθαγόρα προκύπτουν από μεταγενέστερους συγγραφείς και φιλόσοφους, που έζησαν αιώνες αργότερα.
Ένα κείμενο που ρίχνει φως στον τρόπο ζωής των Πυθαγορείων και στην σχέση του Πυθαγόρα με την χορτοφαγία είναι το ποίημα με τον τίτλο “Τα χρυσά έπη του Πυθαγόρα” (πρόκειται για ένα ποίημα αποτελούμενο από 71 στίχους, αγνώστου συγγραφέα).
Μερικές φράσεις που συναντώνται είναι:
«Εμψύχων απέχεσθαι»
Αυτό μπορεί να μεταφραστεί ως αποφυγή των έμψυχων τροφίμων. Οι Πυθαγόρειοι πίστευαν ότι στο σώμα των ζώων μπορούσε να μετενσαρκωθεί η ψυχή των ανθρώπων, οπότε η σφαγή και η κατανάλωση τους ήταν ανήθικη.
«Κυάμων απέχεσθαι»
Αυτό μπορεί να μεταφραστεί ως αποφυγή των κουκιών. Οι Πυθαγόρειοι φαίνεται να είχαν ενοχοποιήσει τα κουκιά, πιθανώς λόγω της προκαλούμενης κυάμωσης (αιμολυτική αναιμία). Το όσπριο αυτό πρέπει να αποφεύγεται από όσους έχουν διαπιστωμένη ανεπάρκεια του ενζύμου, G6PD. Η συνηθέστερη επιπλοκή είναι η εμφάνιση αιμολυτικής αναιμίας, κατάσταση που χαρακτηρίζεται από την ταχύτατη καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων του αίματος.
«Μη εσθίειν όσα μη θέμις»
Αυτό μπορεί να μεταφραστεί ως να μην καταναλώνεις όσα δεν επιτρέπονται.
ΕΧΕΙ ΟΦΕΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΜΑΣ Η ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗ;
Όπως αναφέρθηκε, η γνώση μας για την Πυθαγόρειο Διατροφή είναι περιορισμένη καθώς τα διασωθέντα κείμενα δεν κάνουν λόγο για το τι ακριβώς περιλάμβανε αυτό το διατροφικό πρότυπο της αρχαιότητας.
Εξαιτίας αυτού είναι δύσκολο να προσδιορίσουμε τα θετικά οφέλη, εάν υπάρχουν, για την υγεία μας.
Σε γενικές γραμμές, θα λέγαμε ότι η Πυθαγόρειος Διατροφή αποτελεί ένα χορτοφαγικό πρότυπο διατροφής και ειδικότερα ανήκει στην κατηγόρια της γαλακτο – ωο – χορτοφαγίας. Οι γαλακτο-αυγοχορτοφάγοι δεν τρώνε κρέας, πουλερικά, ψάρια, αλλά τρώνε αυγά και γαλακτοκομικά.
Τα τελευταία χρόνια, η χορτοφαγία κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος ως ένα υγιεινό και ισορροπημένο πρότυπο διατροφής, με αρκετούς να στρέφονται προς την υιοθέτηση μίας χορτοφαγικής δίαιτας με στόχο να γευτούν τα οφέλη της.
Μάλιστα αρκετές μελέτες στη βιβλιογραφία έχουν αναδείξει τα θετικά οφέλη της χορτοφαγίας στην υγεία μας. Συγκεκριμένα, έχει φανεί ότι η υιοθέτηση μία διατροφής βασισμένης σε φυτικά τρόφιμα είναι δυνατό να βοηθήσει στην πρόληψη και στη θεραπεία συγκεκριμένων παθολογικών καταστάσεων. Επίσης, έγκριτοι διαιτολογικοί φορείς, όπως για παράδειγμα ο Αμερικάνικος Διαιτολογικός Σύλλογος έχουν υποστηρίξει ότι μια σωστά σχεδιασμένη χορτοφαγική δίαιτα μπορεί να αποτελεί μια υγιεινή και θρεπτικά επαρκή διατροφή.
Θα πρέπει να θυμόμαστε όμως ότι η αποχή από το κρέας δεν ισοδυναμεί από μόνη της με μία σωστή διατροφή. Δίνοντας για παράδειγμα βαρύτητα σε φρούτα, λαχανικά, προϊόντα ολικής άλεσης, όσπρια, ξηρούς καρπούς και ελαιόλαδο, και αποφεύγοντας τα έτοιμα τυποποιημένα τρόφιμα και αρτοπαρασκευάσματα, τα ροφήματα με ζάχαρη και τα γλυκά, θα πετύχετε τα μέγιστα δυνατά οφέλη.
TΙ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΞΩ ΑΝ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΩ ΤΗΝ ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟ ΔΙΑΤΡΟΦΗ;
Βέβαια, αξίζει να επισημάνουμε κάποια σημεία προσοχής για κάποιον που επιθυμεί να ακολουθήσει την Πυθαγόρειο Διατροφή και κατ’ επέκταση ένα χορτοφαγικό μοντέλο διατροφής. (4)
Λόγω του αποκλεισμού συγκεκριμένων ομάδων τρόφιμων, όπως το κρέας, τα πουλερικά και το ψάρι, οι χορτοφάγοι μπορεί να εμφανίσουν κάποιες διατροφικές ελλείψεις, εφόσον δεν προσέξουν τη διατροφή τους. Συγκεκριμένα έχουν μεγάλο κίνδυνο να εμφανίσουν έλλειψη πρωτεϊνών, βιταμίνης Β12, σιδήρου, ψευδαργύρου και ω-3 λιπαρών οξέων. Συγκεκριμένα:
Πρωτεΐνη
Η πρωτεΐνη αποτελεί ένα μακροθρεπτικό συστατικό, το οποίο, μεταξύ άλλων, βοηθά στην επιδιόρθωση και στη συντήρηση των μυών, στη ρύθμιση των ορμονών και των ενζύμων και στην καταπολέμηση των μολύνσεων. Εάν είστε γαλακτο – ωο – χορτοφάγοι μπορείτε να καλύψετε τις ανάγκες σας σε πρωτεΐνη κυρίως από φυτικές πηγές σε συνδυασμό με αυγά και γαλακτοκομικά προϊόντα. Θα πρέπει να γνωρίζετε ότι οι φυτικές πρωτεΐνες είναι χαμηλής βιολογικής αξίας, καθώς δεν περιέχουν όλα τα απαραίτητα αμινοξέα ή τα περιέχουν σε μικρή αναλογία Για αυτό, θα πρέπει να συμβουλευτείτε τη διαιτολόγο σας προκειμένου να κάνετε τους κατάλληλους συνδυασμούς φυτικών πηγών ώστε να βελτιστοποιήσετε την πρόσληψη πρωτεΐνης.
Επίσης, η καθημερινή κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων και αυγών μπορεί να σας εφοδιάσει με επαρκείς ποσότητες πρωτεϊνών υψηλής βιολογικής αξίας, ώστε να εξασφαλίσετε τη βέλτιστη πρόσληψη πρωτεϊνών και απαραίτητων αμινοξέων συνολικά.
Βιταμίνη Β12
Η βιταμίνη Β12 είναι υπεύθυνη για την δημιουργία των ερυθρών αιμοσφαιρίων και τη συντήρηση του νευρικού συστήματος. Βρίσκεται κατά βάση σε ζωικές τροφές, όπως το κρέας, τα γαλακτοκομικά και τα αυγά. Θα πρέπει να καταναλώνετε επαρκείς μερίδες γαλακτοκομικών προϊόντων και αυγό ώστε να εφοδιαστείτε επαρκώς με Β12. Αντίθετα, δύσκολα βρίσουμε B12 σε φυτικά τρόφιμα, όπως σε κάποια φύκια (π.χ., χλωρέλλα, σπιρουλίνα) και σε κάποια προϊόντα που έχουν υποστεί ζύμωση (π.χ. tempeh). Εάν είστε αυστηρά χορτοφάγος (με λίγο έως καθόλου γαλακτοκομικά προϊόντα και αυγό) θα πρέπει να επιλέγεται τρόφιμα εμπλουτισμένα σε βιταμίνη B12 ή ακόμα και να λάβετε συμπλήρωμα βιταμίνης Β12 εάν κρίνεται απαραίτητο από την ειδικό.
Σίδηρος
Δεδομένου ότι η συγκεκριμένη διατροφή αποκλείει το κρέας, η πρόσληψη σιδήρου συνολικά μπορεί να είναι αρκετά χαμηλή. Επίσης, ο σίδηρος από φυτικές πηγές (μη αιμικός σίδηρος) δεν απορροφάται το ίδιο καλά. Καλές πηγές μη αιμικού σιδήρου είναι τα δημητριακά όπως η βρώμη, η κινόα και το καστανό ρύζι, καθώς και όλα τα εμπλουτισμένα δημητριακά και άλευρα, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά όπως το σπανάκι και το kale, τα αποξηραμένα φρούτα όπως τα βερίκοκα και τα δαμάσκηνα, ξηροί καρποί και σπόροι όπως τα φουντούκια και το σουσάμι, όσπρια όπως οι φακές και τα κόκκινα φασόλια, και η μαύρη σοκολάτα. Επειδή ο μη αιμικός σίδηρος δεν απορροφάται καλά, είτε απαιτούνται μεγαλύτερες ποσότητες αυτών των τροφών είτε ιδιαίτερη προσοχή στον τρόπο με τον οποίο καταναλώνονται για τη βελτίωση της απορρόφησης. Για παράδειγμα, να συνδυάζονται με τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C, όπως το λεμόνι, η ντομάτα ή η πιπεριά, και να αποφεύγονται τροφές πλούσιες σε ασβέστιο ή τσάι και καφές.
Ψευδάργυρος
Ο ψευδάργυρος συμβάλλει στην καλή λειτουργεία του ανοσοποιητικού, βοηθάει στην επούλωση των πληγών και στη διατήρηση των αισθήσεων της όσφρησης και της γεύσης. Οι καλύτερες πηγές ψευδαργύρου είναι το κρέας και τα γαλακτοκομικά. Συνεπώς, με αυτή την Πυθαγόρειο διατροφή ενδέχεται να μην υπάρχει επαρκής πρόσληψη ψευδαργύρου. Υπάρχουν επίσης αρκετές φυτικές πηγές ψευδαργύρου, οι οποίες βοηθούν τους vegans και τους χορτοφάγους να ανταποκριθούν στις ημερήσιες ανάγκες. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ορισμένα από αυτά τα φυτικά τρόφιμα περιέχουν φυτικό οξύ το οποίο μπορεί να δεσμεύσει τον ψευδάργυρο, εμποδίζοντας έτσι τη σωστή απορρόφησή του. Καλές φυτικές πηγές είναι τα όσπρια όπως οι φακές, τα φασόλια και τα ρεβίθια, οι ξηροί καρποί και οι σπόροι όπως τα cashews και οι κολοκυθόσποροι, η βρώμη και το τόφου.
Ωμέγα 3 λιπαρά οξέα
Τα ωμέγα 3 λιπαρά ανήκουν στην κατηγορία των «καλών» λιπαρών, τα οποία χρειαζόμαστε και θέλουμε να αυξήσουμε στη διατροφή μας καθώς η πρόσληψή τους έχει συσχετισθεί με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης πολλών χρόνιων νοσημάτων. Τα συναντάμε σε τρεις μορφές: το αλφα-λινολενικό οξύ (ALA) που βρίσκεται κυρίως στα φυτικά έλαια, και το εικοσιπεντανοϊκό οξύ (EPA) και το δοκοσαεξανοϊκό οξύ (DHA) που τα βρίσκουμε στα ψάρια και τα θαλασσινά. To EPA και DHA απορροφώνται πολύ καλύτερα από το ALA. Δεδομένου ότι η Πυθαγόρειος διατροφή απαγορεύει τα ψάρια και τα θαλασσινά, η συνολική πρόσληψη των ωμέγα 3 λιπαρών οξέων μπορεί να μην είναι η ενδεδειγμένη και να χρειάζεται συμπληρωματική χορήγηση. Καλές φυτικές πηγές είναι ο λιναρόσπορος, oι σπόροι chia, το έλαιο κανόλα και τα καρύδια.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ
Η Πυθαγόρειος Διατροφή φαίνεται ότι συνέβαλε στην διάδοση του κινήματος της χορτοφαγίας, το οποίο φέρει μεγάλη απήχηση τα τελευταία χρόνια.
Ο Πυθαγόρας φαίνεται ότι δίδασκε την αποφυγή της κατανάλωσης του κρέατος, λόγω των θρησκευτικών του πεποιθήσεων περί της μετενσάρκωσης της ψυχής. Θεωρούσε ότι όλα τα έμβια όντα έχουν ψυχή, και εξαίρεση δεν θα μπορούσαν να αποτελούν τα ζώα. Εξαιτίας αυτού έκανε αναφορά για την κατάργηση της κρεατοφαγίας.
Το διατροφικό πρότυπο που ακολούθησε ο Πυθαγόρας και οι οπαδοί του ονομάστηκε Πυθαγόρειος Διατροφή και έμεινε γνωστό με αυτήν την ονομασία έως και τον Μεσαίωνα.
Ωστόσο, δεν είναι δυνατόν να γνωρίζουμε με ακρίβεια τι ακριβώς περιλάμβανε η Πυθαγόρειος Διατροφή, δηλαδή ποια συγκεκριμένα τρόφιμα προτιμώνται, καθώς δεν υπάρχουν αρκετά διασωθέντα κείμενα από εκείνη την περίοδο. Αυτό που μπορούμε να υποθέσουμε είναι ότι αποτελούσε ένα πρότυπο διατροφής, βασισμένο σε φυτικά τρόφιμα, το οποίο περιλάμβανε γαλακτοκομικά και αυγό, ενώ απαγόρευε την βρώση κρέατος, πουλερικών και ψαριών. Ένα πρότυπο που προσομοιάζει με αυτό που ακολουθούν οι σημερινοί γαλακτο-ωό-χορτοφάγοι.
