Ρήξη Πρόσθιου Χιαστού Συνδέσμου – Όλα όσα πρέπει να ξέρετε
Τι είναι ο πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος;
Ο πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος είναι ένας από τους τέσσερις μεγαλύτερους συνδέσμους στο γόνατο και βρίσκεται στη μέση του γόνατος. Eμποδίζει την υπερβολική πρόσθια κίνηση της κνήμης σε σχέση με το μηριαίο οστό και παρέχει στροφική σταθερότητα. Η ρήξη συμβαίνει συχνότερα (70%) λόγω ενός ανέπαφου τραυματισμού, κατά τη διάρκεια ταχείας αλλαγής κατεύθυνσης, στροφής ή άτσαλης προσγείωσης μετά από άλμα.
Το επιδημιολογικό βάρος των ρήξεων προσθίου χιαστού
Περίπου 350.000 συνδεσμοπλαστικές προσθίου χιαστού πραγματοποιούνται ετησίως στις ΗΠΑ και το κόστος υπολογίζεται σε περίπου 2 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο. Πάνω από τις μισές περιπτώσεις παρατηρείται συνυπάρχουσα ρήξη μηνίσκου ή χόνδρινη βλάβη που αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης πρώιμης οστεοαρθρίτιδας ιδιαίτερα εάν δεν αντιμετωπιστούν σωστά από έναν εξειδικευμένο ορθοπαιδικό.
Ένας στους 5 ασθενείς θα υποστεί επανατραυματισμό εντός 2 ετών και αυτοί που κινδυνεύουν περισσότερο είναι άνδρες ηλικίας 20-24 ετών και γυναίκες 15-19 ετών.
Ποιος κινδυνεύει περισσότερο από τραυματισμό του πρόσθιου χιαστού;
Αθλήματα που έχουν ταχείες αλλαγές κατεύθυνσης έχουν υψηλότερο κίνδυνο τραυματισμού του πρόσθιου χιαστού όπως το ποδόσφαιρο μπάσκετ και χάντμπολ. Αν και ο τραυματισμός συμβαίνει από του έφηβους έως μεσήλικες, οι έφηβοι διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο και ολοένα και συχνότερα τα παιδιά τραυματίζονται λόγω του αυξημένου ανταγωνισμού.
Οι αθλήτριες έχουν 2-10 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να υποστούν τραυματισμό του πρόσθιου χιαστού σε σχέση με τους άνδρες που ασχολούνται με το ίδιο άθλημα. Στο ποδόσφαιρο και στο μπάσκετ, οι γυναίκες έχουν 3-5 και 2-7 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα αντίστοιχα να υποστούν τραυματισμό του προσθίου χιαστού σε σχέση με τους άνδρες.
Γιατί οι γυναίκες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο τραυματισμού;
Οι γυναίκες έχουν υψηλότερο κίνδυνο τραυματισμού του πρόσθιου χιαστού λόγω διάφορων ανατομικών, εμβιομηχανικών, νευρομυϊκών, ορμονικών και γενετικών διαφορών με τους άντρες. Στις ανατομικές διαφορές οι γυναίκες έχουνε μεγαλύτερο δείκτη μάζας σώματος με αυξημένη χαλαρότητα των συνδέσμων και υπερκινητικότητα των αρθρώσεων.
Στις βιομηχανικές διάφορες παρατηρείται χειρότερη τεχνική προσγείωσης με τα γόνατα να πάνε προς τα μέσα, και μειωμένη κάμψη του γόνατος και του ισχίου ο λόγος σχετικής αδυναμίας των γλουτών. Στις νευρομυϊκές διάφορες υπάρχει μικρότερη σταθερότητα του κορμού και μεγαλύτερη κυριαρχία τετρακεφάλων σε αναλογία με των οπίσθιων μηριαίων. Οι ορμονικές διάφορες είναι πιο σημαντικές κατά την ωορρηξία όπου παρατηρείται αυξημένος κίνδυνος τραυματισμού του προστυχιάς του κατά δυόμιση φορές.
Στις γενετικές διαφορές βλέπουμε μια διαφορά στο κύριο δομικό συστατικό των συνδέσμων που είναι μια πρωτεΐνη που λέγεται κολλαγόνο. Με σωστές φυσιοθεραπείες και ασκήσεις από ένα πρόγραμμα πρόληψης τραυματισμών μπορούν να βελτιωθούν αισθητά οι διαφορές έτσι ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος τραυματισμού.
Ποια είναι τα συμπτώματα της ρήξης του πρόσθιου χιαστού;
Ο πόνος είναι έντονος και άμεσος και συχνά ο ασθενής ακούει ή νιώθει ένα «κρακ» μέσα στο γόνατο. Το γόνατο πρήζεται γρήγορα και πολύ. Ο ασθενής συνήθως δυσκολεύεται να συνεχίσει να παίζει γιατί αισθάνεται το γόνατο ασταθές ιδιαίτερα όταν αλλάζει γρήγορα κατεύθυνση.
Ποιος είναι ο στόχος της ανακατασκευής του πρόσθιου χιαστού;
Ο κύριος στόχος της ανακατασκευής του πρόσθιου χιαστού είναι η αποκατάσταση της σταθερότητας του γόνατος, η οποία επιτρέπει την επιστροφή στην άθληση και ελαττώνει τον κίνδυνο επακόλουθης αρθρίτιδας.
Η εγχείρηση γίνεται αρθροσκοπικά με μικρές τομές, είναι αναίμακτη και με γενική και τοπική αναισθησία παρέχεται επιπλέον ανακούφιση από τον πόνο για τον ασθενή έτσι ώστε να μπορέσει να περπατήσει και να πάει σπίτι του την ίδια μέρα.
Η ανακατασκευή του πρόσθιου το χιαστού έχει εξαιρετικά αποτελέσματα και είναι ο μόνος τρόπος για να μπορέσει ο ασθενής να επιστρέψει με ασφάλεια στον αθλητισμό:
- 98% των ασθενών είναι τόσο ευχαριστημένοι με την επέμβαση που αν χρειαζόταν θα την έκαναν ξανά
- Το 90% των ασθενών μπορούν να επιστρέψουν στον αθλητισμό στο ίδιο επίπεδο ανταγωνισμού όπως πριν από τον τραυματισμό
- Το 85% των ασθενών είναι ικανοποιημένοι με το αποτέλεσμα της επέμβασης
Ποια είναι η διαδικασία και οι επιλογές μοσχευμάτων στην ανακατασκευή του πρόσθιου χιαστού;
Η διαδικασία της ανακατασκευής του πρόσθιου χιαστού περιλαμβάνει ακριβής διάνοιξη οστικών σηράγγων στο μηρό οστό και στην κνήμη και πέρασμα του μοσχεύματος μέσα από αυτές τις σήραγγες όπου και καθηλώνετε. Σε γενικές γραμμές, οι διάφορες επιλογές μοσχεύματος για τον καινούργιο πρόσθιο χιαστό είναι:
- Αυτομοσχεύματα: ιστός από το σώμα του ασθενούς
o Τένοντας οπισθίων μηριαίων
o Επιγονατιδικός τένοντας
o Τένοντας τετρακεφάλου - Αλλομοσχεύματα: ιστός από το σώμα πτωματικού δότη
o Αχίλλειος τένοντας
o Τένοντας προσθίου κνημιαίου - Συνθετικό: βιομηχανικά κατασκευασμένο
Τα μοσχεύματα οπίσθιων μηριαίων και επιγονατιδικού τένοντα είναι τα συνηθέστερα και ευρέως χρησιμοποιούμενα μοσχεύματα. Έχουν τα καλύτερα και πιο αξιόπιστα αποτελέσματα βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.
Τα συνθετικά έχουν τα χειρότερα αποτελέσματα. Τα αλλομοσχεύματα δεν έχουν τόσο καλά αποτελέσματα όσο τα αυτομοσχεύματα αλλά είναι καλές επιλογές στις αναθεώρησης ανακατασκευής του πρόσθιου χιαστού και όταν χρειάζεται ανακατασκευή πολλών συνδέσμων ταυτοχρόνως όπως μετά από μια εξάρθρωση του γόνατος.
Πόσο συχνά υπάρχουν επιπρόσθετες βλάβες ταυτόχρονα με την ρήξη πρόσθιου χιαστού;
Πάνω από 50% των ασθενών με ρήξη πρόσθιου χιαστού έχουνε επιπρόσθετες βλάβες όπως ρήξη μηνίσκου, βλάβη στον χόνδρο ή ρήξη κάποιου άλλου συνδέσμου γύρω από το γόνατο. Αυτές οι επιπρόσθετες βλάβες είναι συχνά αυτές που αλλάζουν την μελλοντική σταθερότητα στο γόνατο αλλά και την ποιότητα ζωής του ασθενή λόγο αυξημένου ρίσκου πρώιμης αρθρίτιδας.
Πόσο σημαντικό είναι να αντιμετωπιστούν σωστά οι επιπρόσθετες βλάβες;
Δυστυχώς παρατηρείται πιο συχνά απ’ ότι θα έπρεπε η αφαίρεση του μηνίσκου μετά από μια ρήξη πάρα η συρραφή της ρήξης ώστε να σωθεί ο μηνίσκος, επειδή η συρραφή είναι τεχνικά πιο δύσκολη και επίπονη. Ένας εξειδικευμένος ορθοπαιδικός έχει την τεχνική κατάρτιση και την εμπειρία για να σώσει και τις πιο δύσκολες ρήξεις μηνίσκου.
Ο μηνίσκος όχι μόνο παρέχει σταθερότητα στο γόνατο και προστατεύει τον πρόσθιο χιαστό από επαναρήξη αλλά προστατεύει επίσης τον αρθρικό χόνδρο από πρώιμη οστεοαρθρίτιδα.
Ποιοι ασθενείς θα επωφεληθούν από την ανακατασκευή του πρόσθιου χιαστού;
Οι ασθενείς που θα επωφεληθούν περισσότερο με την ανακατασκευή του πρόσθιου χιαστού παρά να συντηρητική αγωγή είναι τα ενεργά άτομα που επιθυμούν να επιστρέψουν στον αγωνιστικό αθλητισμό, έχουν συνεχιζόμενη αστάθεια στο γόνατο παρά την απόπειρα συντηρητικών μέτρων, οι ασθενείς που έχουν πρόσθετους τραυματισμούς (όπως ρήξη μηνίσκου, αρθρικού χόνδρου και άλλους συνδέσμους), καθώς έχουν τον υψηλότερο κίνδυνο οστεοαρθρίτιδας χωρίς χειρουργική επέμβαση.
Γιατί τα παιδιά και οι έφηβοι πρέπει να προβούν σε ανακατασκευή του πρόσθιου χιαστού;
Τα παιδιά και οι έφηβοι είναι μια ιδιαίτερη κατηγορία γιατί θα πρέπει να υποβληθούν αμέσως σε ανακατασκευή του πρόσθιου χιαστού για να αποφευχθεί περαιτέρω τραυματισμού στο γόνατο που έχει καταστροφικές συνέπειες με ραγδαία εξέλιξη πρώιμης οστεοαρθρίτιδας.
Προσθέτοντας την εξωαρθρική τενόδεση μειώνει το ρίσκο επαναρήξης σχεδόν στο μισό
Έρευνες έχουν δείξει ότι προσθέτοντας την εξωαρθρική τενόδεση στην ανακατασκευή του πρόσθιου χιαστού σε άτομα με υψηλότερο κίνδυνο επανατραυματισμού μειώνει το ρίσκο επαναρήξης του πρόσθιου χιαστού κατά σχεδόν 50%. H εξωαρθρική τενόδεση είναι μια επιπρόσθετη επέμβαση χρησιμοποιώντας μια λωρίδα της λαγονοκνημιαίας ταινίας και ανακατευθύνοντάς την στο έξω μέρος του γόνατος.
Ο πρόσθιος χιαστός βρίσκεται στο κέντρο του γόνατος πολύ κοντά στον άξονα περιστροφής και άρα είναι πιο δύσκολο να ελέγξει την στροφική σταθερότητα του γόνατος. Η εξωαρθρική τενόδεση όμως είναι πιο μακριά από τον άξονα περιστροφής του γόνατος σε σύγκριση με τον πρόσθιο χιαστό και εξαιτίας του μακρύτερου μοχλοβραχίονα παρέχει πολύ σημαντική στροφική σταθερότητα στο γόνατο.
Οι ασθενείς που θα ωφεληθούν περισσότερο με αυτή την πρόσθετη επέμβαση είναι οι ασθενείς κάτω των 25 ετών, αθλητές υψηλών απαιτήσεων, σε όλες τις αναθεωρήσεις ανακατασκευής του πρόσθιου χιαστού, και σε ασθενείς με γενικευμένη συνδεσμική χαλάρωση στις οποίες οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες.
Πόσο σημαντική είναι η αποκατάσταση και ένα πρόγραμμα πρόληψης τραυματισμών;
Η αποκατάσταση είναι εξίσου σημαντική με ένα καλό χειρουργείο για να επιτευχθούν τα βέλτιστα αποτελέσματα. Πρέπει να γίνουν ασκήσεις ενδυνάμωσης και ιδιοδεκτικότητας και στα δύο πόδια καθώς υπάρχουν καλά τεκμηριωμένες ενδείξεις αυξημένου κινδύνου τραυματισμού του πρόσθιου χιαστού στο άλλο γόνατο. Eνσωματώνοντας ένα πρόγραμμα πρόληψης τραυματισμών τακτικά και μακροπρόθεσμα μπορούν να μειώσουν τους τραυματισμούς του πρόσθιου χιαστού και πολλών άλλων τραυματισμών στα κάτω άκρα μέχρι και 90%.
Ποιες είναι οι αιτίες αποτυχίας της ανακατασκευής του πρόσθιου χιαστού;
Η πιο συνηθισμένη αιτία για την αποτυχία της ανακατασκευής του πρόσθιου χιαστού είναι τραυματική ιδιαίτερα όταν ο ασθενής δεν έχει κάνει σωστά την αποθεραπεία του και μπαίνει σε αγωνιστικό χώρο πιο νωρίς από ότι θα έπρεπε. Η δεύτερη πιο συχνή αιτία είναι η εσφαλμένη τοποθέτηση των οστικών σηράγγων κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης.
Η λάθος τοποθέτηση των σηράγγων μπορούν να οδηγήσουν σε συνεχόμενη χαλαρότητα και στροφική αστάθεια, ελαττωμένο εύρος κίνησης και τελικά αυξημένο κίνδυνο ρήξης του πρόσθιου χιαστού. Γι’ αυτό και μελέτες έχουν επανειλημμένως δείξει πολύ καλύτερα κλινικά αποτελέσματα όταν το χειρουργείο γίνεται από έναν εξειδικευμένο ορθοπαιδικό στις αθλητικές κακώσεις.
Αντώνης Θεοδωρίδης, Ορθοπαιδικός Χειρούργος ΙΑΣΩ Γενική Κλινική
