ΧΡΟΝΙΑ ΒΡΕΦΙΚΗ ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑ

Τρία χαρακτηριστικά προσδιορίζουν κατά πόσο ένα παιδί έχει ή όχι δυσκοιλιότητα:

• Συχνότητα αφόδευσης: εκτός από την περίοδο αποκλειστικού θηλασμού, δυσκοιλιότητα έχουμε όταν η συχνότητα κενώσεων είναι ανά 3-4 μέρες ή παραπάνω
• Σύσταση κοπράνων: Δυσκοιλιότητα έχουμε όταν τα κόπρανα ή μέρος τους είναι σκληρό και υπερβολικά σχηματισμένο (σκύβαλα)
• Πόνος κατά την αφόδευση: δυσκοιλιότητα έχουμε όταν το παιδί κλαίει, πονάει ή ζορίζεται σοβαρά κατά την αφόδευση.

Σε κάποιες περιπτώσεις προεξάρχον σύμπτωμα στη δυσκοιλιότητα του παιδιού μπορεί να είναι πόνος στην κοιλιά.

Επειδή υπάρχει μεγάλη ποικιλία από άνθρωπο σε άνθρωπο στην συχνότητα και στην σύσταση των κενώσεων, η πιο αξιόπιστη ένδειξη δυσκοιλιότητας είναι η αλλαγή στις εντερικές συνήθειες με πόνο ή σκληρά κόπρανα.

Μορφές ψευδοδυσκοιλιότητας

• Ψευδοδυσκοιλιότητα θηλασμού: σε βρέφος που θηλάζει αποκλειστικά και μετά τις πρώτες 2-4 εβδομάδες από τη γέννηση, είναι φυσιολογικό η συχνότητα κενώσεων να αραιώνει ακόμα και σε μια φορά ανά 7-10 ημέρες, αρκεί οι κενώσεις τελικά να είναι μαλακές και χωρίς σοβαρό πόνο. Μετά τον πρώτο μήνα και για κάποιο χρονικό διάστημα που ποικίλει ανά παιδί, σημαντικό ποσοστό βρεφών που θηλάζουν αποκλειστικά «μαζεύουν» τα κακά τους στο έντερο και κάνουν αραιά σε συχνότητα αλλά πολλά μαζί. Είναι άγνωστο ποιοι παράγοντες επηρεάζουν αυτή την αλλαγή στις εντερικές συνήθειες του μωρού αλλά η κατάσταση είναι παροδική και άνευ σημασίας. Δεν πρέπει να διακοπεί ο αποκλειστικός θηλασμός ούτε να δοθεί τσάι στο μωρό ή ξένο γάλα. Παρέμβαση με υπόθετο γλυκερίνης μόνο αν περνάει εβδομάδα χωρίς κένωση και το μωρό είναι ανήσυχο, μετά από συμβουλή παιδιάτρου και συζήτηση μαζί του.
• Ψευδοδυσκοιλιότητα κενώσεων νηστείας: συμβαίνει σε βρέφη με μη αποτελεσματικό αποκλειστικό θηλασμό ή που δεν σιτίζονται επαρκώς. Τα βρέφη αυτά δεν κάνουν συχνές κενώσεις γιατί δεν τρώνε ικανοποιητικά, με αποτέλεσμα να μην βάζουν ή να χάνουν βάρος. Απαιτείται πλήρης εκτίμηση θηλασμού, αύξηση της αποτελεσματικότητάς του με βελτιωμένη τεχνική θηλασμού, κινήσεις αύξησης παραγωγής μητρικού γάλακτος. Ο παιδίατρος πρέπει πάντα να ξεχωρίσει από το ιστορικό, κλινική εξέταση, εκτίμηση θηλασμού και σωματομετρική εκτίμηση κατά πόσο οι αραιές κενώσεις σε αποκλειστικά θηλάζον βρέφος είναι απλή μετάβαση σε ψευδοδυσκοιλιότητα θηλασμού ή κενώσεις νηστείας που απαιτούν άμεση παρέμβαση.

Συχνές μορφές πραγματικής λειτουργικής δυσκοιλιότητας

• Δυσκοιλιότητα επεξεργασμένου γάλακτος αγελάδας για βρέφη: συχνό πρόβλημα σε βρέφη που δεν θηλάζουν αποκλειστικά, μπορεί να εμφανιστεί από τις πρώτες μέρες- εβδομάδες της ζωής. Απαιτείται αλλαγή του βρεφικού γάλακτος σε ένα με περισσότερη λακτόζη και άλλους παράγοντες που συμβάλλουν σε πιο συχνές και μαλακές κενώσεις του βρέφους.
• Δυσκοιλιότητα κατά την εισαγωγή στερεών τροφών: συχνό πρόβλημα, ευτυχώς συχνά παροδικό, κατά την εισαγωγή στερεών τροφών περί τους έξι μήνες της ζωής. Απαιτείται να απομακρύνουμε εντελώς ή να μειώσουμε τροφές που επιτείνουν την δυσκοιλιότητα – ρύζι, ρυζάλευρο, μπανάνα, μήλο, πατάτα, καρότο, ζυμαρικά, κρέας – και ταυτόχρονα να αυξήσουμε την χορήγηση τροφών που βοηθούν στην καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας – όξινα φρούτα όπως πορτοκάλι, μανταρίνι, ακτινίδιο, φράουλα, βερύκοκο, ροδάκινο, πράσινα λαχανικά όπως αρακά, σπανάκι, μπρόκολο, φασολάκια, ελαιόλαδο, αλεσμένες σταφίδες και δαμάσκηνα, μουλιασμένη βρώμη. Ενθάρρυνση για περισσότερο νερό με τα γεύματα στερεών επίσης βοηθάει. Συχνότερος θηλασμός και σε δύσκολες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί για να ξεπεραστεί η φάση της δυσκοιλιότητας ολιγοήμερο διάλλειμα από τις στερεές τροφές και παροδική επιστροφή για λίγο σε αποκλειστικό θηλασμό. Η απότομη μετάβαση στις στερεές τροφές με πολλά γεύματα υπερβολικά γρήγορα και περιορισμό στη συχνότητα θηλασμών αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης δυσκοιλιότητας και πρέπει να αποφεύγεται.
• Δυσκοιλιότητα κατά την εκπαίδευση τουαλέτας: Άλλη μια συχνή μορφή δυσκοιλιότητας, αν δεν γίνει η κατάλληλη χαλάρωση και κινήσεις μπορεί δυστυχώς να επιμείνει και να γίνει χρόνια. Πρέπει να αποφεύγεται η πίεση στο παιδί και η πρώιμη εκπαίδευση τουαλέτας. Ακολουθούμε τα σημάδια του παιδιού, τα οποία συνήθως δεν είναι ολοκληρωμένα πριν τα 2-2 ½ έτη για κορίτσια και 2 ½ -3 έτη για αγόρια. Το παιδί αναστέλλει την κένωση γιατί δεν θέλει να πάει στο γιογιό ή στην τουαλέτα ή γιατί φοβάται να βλέπει τα κόπρανα ή γιατί έχει πονέσει σε προηγούμενες αφοδεύσεις, με αποτέλεσμα να τα κρατάει ακόμα περισσότερο, να βγαίνουν τελικά ακόμα πιο σκληρά και τραυματικά και άρα να φοβάται και να τα κρατάει ακόμα περισσότερο – φαύλος κύκλος. Ο φαύλος κύκλος σπάει μόνο αν χαλαρώσουμε τελείως το ζήτημα, βάλουμε πάνα, πάμε εντελώς με τα νερά του παιδιού, αποφύγουμε να το κάνουμε μεγάλο θέμα και τακτική συζήτηση που αγχώνει γονείς και παιδί. Για να σπάσει επίσης ο φαύλος κύκλος του πόνου και της αναστολής θα πρέπει να προσέξουμε τη διατροφή του παιδιού – όπως ειπώθηκε παραπάνω, άφθονο νερό, όξινα φρούτα και πράσινα λαχανικά, αποξηραμένα φρούτα, γιαούρτι, ελαιόλαδο, βρώμη, χυμοί όπως δαμάσκηνο, και ταυτόχρονα λιγότερο γάλα, κρέας, ζυμαρικά, ψωμί, πατάτα, μπανάνα, μήλο. Τέλος αρκετές φορές σε επίμονες περιπτώσεις απαιτείται σημαντικής διάρκειας θεραπεία εβδομάδων ή και μηνών και μαλακτικά κοπράνων, ώστε για μεγάλο χρονικό διάστημα τα κόπρανα του παιδιού να διατηρηθούν πάντα μαλακά, να μην ξαναπονέσει και να αποσυμφορήσει στο μυαλό του το ζήτημα.

Σε μεγαλύτερα παιδιά με δυσκοιλιότητα, εκπαιδευμένα στην τουαλέτα, είναι καλό σε συνεργασία με το παιδί οι γονείς να ενθαρρύνουν καλύτερη ρουτίνα αφόδευσης, με καθημερινή συγκεκριμένη ώρα να κάθεται το παιδί στην  τουαλέτα μετά από κάποιο γεύμα, με σωστή στάση σώματος στην τουαλέτα – πόδια ψηλά και δίπλωμα του σώματος.

Η καθημερινή κίνηση βοηθά υγιείς κενώσεις, ενώ παιδιά με καθιστική ζωή έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα δυσκοιλιότητας. Ενθαρρύνουμε τακτική άσκηση και αποφεύγουμε υπερβολική τηλεόραση και παραμονή του παιδιού μπροστά σε οθόνες.

Οργανικές μορφές δυσκοιλιότητας

Είναι πολύ πιο σπάνια σε σύγκριση με τις παραπάνω μορφές λειτουργικής δυσκοιλιότητας, όμως ο παιδίατρος πρέπει να της εξετάζει στο πίσω μέρος του μυαλού του σε κάθε περίπτωση παιδιού με δυσκοιλιότητα που επιμένει, που έχει ασυνήθη χαρακτηριστικά ή έχει συνοδά συμπτώματα και σημεία.

• Τροφική αλλεργία: συνήθως στην πρωτεΐνη γάλακτος αγελάδας και στα γαλακτοκομικά, η δυσκοιλιότητα μπορεί να είναι επίμονη ή να συνδέεται με στοιχεία που παραπέμπουν σε ατοπικές εκδηλώσεις – έντονο έκζεμα, αίμα μέσα στα κόπρανα, έντονη βλέννη στα κόπρανα, συσχέτιση των επεισοδίων δυσκοιλιότητας με κατανάλωση γαλακτοκομικών, ύφεση της δυσκοιλιότητας με την απομάκρυνση των γαλακτοκομικών και χειροτέρευση με την επανα-εισαγωγή τους, συνοδοί εμετοί και ΓΟΠ, θετικό οικογενειακό ιστορικό, θετικές αλλεργικές εξετάσεις κα.
• Νόσος του Hirshprung: συμβαίνει όταν κάποια από τα νευρικά κύτταρα που φυσιολογικά βρίσκονται στο τοίχωμα του εντέρου δεν σχηματίζονται σωστά κατά την εμβρυική ανάπτυξη.
  Κατά την πέψη το έντερο προωθεί την τροφή με μία σειρά κινήσεων που είναι γνωστές σαν περισταλτισμός. Για να συμβούν αυτές οι κινήσεις απαιτούνται ειδικά νευρικά κύτταρα που ονομάζονται γαγγλιακά. Επειδή τα κύτταρα αυτά απουσιάζουν απο το παχύ έντερο σε παιδιά με νόσο του Hirschsprung  οι φυσιολογικές περισταλτικές κινήσεις δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν. Κατά συνέπεια τα κόπρανα κατακρατούνται προκαλώντας μερική ή ολική εντερική απόφραξη. Τελικά μπορεί να αναπτυχθεί βακτηριακή λοίμωξη στην πεπτική οδό προκαλώντας σοβαρά προβλήματα. Σοβαρή επιδείνωση της απόφραξης μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία μίας οπής στο έντερο (διάτρηση ) και σε σοβαρές λοιμώξεις. Όλα τα παιδιά με νόσο Hirschsprung χρειάζονται χειρουργική αντιμετώπιση. Η πάθηση αυτή παρατηρείται σε 1 στις  5000 γεννήσεις ζώντων παιδιών.Συμβαίνει πιο συχνά στα αγόρια από ότι στα κορίτσια με την αναλογία 4:1.
• Άλλα νοσήματα του εντέρου όπως κοιλιοκάκη – δυσανεξία στην γλουτένη και φλεγμονώδης νόσος εντέρου – Crohn
• Γενικότερες παθήσεις: η δυσκοιλιότητα είναι πιο συχνή και έντονη σε παιδιά με σύνδρομο Down, υποασβεστιαιμία, γενικευμένα νευρολογικά και μυϊκά νοσήματα, υποθυρεοειδισμό, κυστική ίνωση.
• Φάρμακα ή συμπληρώματα διατροφής που παίρνει το παιδί

Επιπλοκές

• Ραγάδα: αποτέλεσμα των σκληρών κοπράνων, μπορεί να είναι εξωτερικά περιπρωκτικά ή και εσωτερικά στον πρωκτικό δακτύλιο. Απαιτείται γενικότερη αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας, ενώ συχνά μια μαλακτική ή επουλωτική αλοιφή. Σε άλλες περιπτώσεις απαιτείται τοπική θεραπευτική αγωγή με αναισθητικό gel σε μεγαλύτερα παιδιά ή με κορτιζονούχο αλοιφή.
• Πρόπτωση ορθού: κομμάτι του τελευταίου μέρους του εντέρου βγαίνει έξω από τον πρωκτικό δακτύλιο κατά την αφόδευση.
• Εγκόπριση: από το υπερβολικό κράτημα της αφόδευσης υπάρχουν ατυχήματα με ακούσια απώλεια μαλακών ή υγρών συνήθως κοπράνων σε ακατάλληλες στιγμές.

Διατροφική αντιμετώπιση

Στη διατροφή του παιδιού περιορίζουμε ή αποκλείουμε τα:

• Μπανάνα
• Μήλο
• Πατάτα
• Ζυμαρικά μη ολικής
• Ψωμί μη ολικής
• Υπερβολική ποσότητα γάλακτος και τυριών
• Υπερβολική ή καθημερινή λήψη κρέατος
• Υπερβολικά γλυκά

Στη διατροφή του παιδιού ενθαρρύνουμε και αυξάνουμε τα:

• Νερό
• Χυμούς όπως δαμάσκηνου
• Όξινα φρούτα όπως δαμάσκηνα, ροδάκινα, βερύκοκα, ακτινίδιο, πορτοκάλι, μανταρίνι, φράουλα κα
• Αποξηραμένα φρούτα όπως δαμάσκηνα και σταφίδες
• Πράσινα λαχανικά όπως ωμές σαλάτες, λαδερά, φασολάκια, σπανάκι, μπρόκολο κα
• Ελαιόλαδο
• Βρώμη
• Δημητριακά ολικής άλεσης (άνω του έτους)
• Όσπρια όπως φασόλια
• Γιαούρτι

Φαρμακευτική θεραπεία

Kλύσματα σε βρέφη και μικρά παιδιά.

Υπόθετα γλυκερίνης .

Μαλακτικά κοπράνων ή και διεγερτικά κινητικότητας του εντέρου μπορεί να συστηθούν από τον παιδίατρο για εβδομάδες ή μήνες ανάλογα με την ηλικία και την κατάσταση του παιδιού.

https://www.drdoctor.doctor/papakrivou-elenh/