10 χρόνια ΙΑΣΩ Θεσσαλίας – 10 χρόνια Ωτοακουστικές εκπομπές

Γράγει η  Ζαφειρία Κοτζαμάνογλου

Χειρουργός ΩΡΛ
Συνεργάτης ΙΑΣΩ Θεσσαλίας

Από τον Σεπτέμβριο του 2010 στην Μαιευτική κλινική και στην ΜΕΝΝ του ΙΑΣΩ Θεσσαλίας, εφαρμόζεται το πρόγραμμα προληπτικού μαζικού ελέγχου (screening) ακοής των νεογνών. Στόχος του είναι η έγκαιρη διάγνωση της συγγενούς βαρηκοΐας, δηλαδή της βαρηκοΐας που υπάρχει από τη στιγμή της γέννησης. Η εξέταση είναι προαιρετική, πραγματοποιείται στα νεογνά κατόπιν γραπτής συναίνεσης των γονέων, είναι γρήγορη, ανώδυνη και πραγματοποιείται συνήθως στο 3ο εικοσιτετράωρο ζωής του νεογνού με την καταγραφή των Παροδικά Προκλητών Ωτοακουστικών Εκπομπών (ΤΕΟΑΕ είναι η χρησιμοποιούμενη συντομογραφία, από τα αρχικά των αγγλικών λέξεων Τransient Εvoked Οtoacoustic Εmissions).

Η αξία της εξέτασης είναι μεγάλη, καθώς με αυτήν μπορεί να επιτευχθεί η διάγνωση της συγγενούς βαρηκοΐας ουσιαστικά μέσα στους πρώτους έξι μήνες ζωής, και φυσικά η έγκαιρη αντιμετώπισή της, γεγονός υψίστης σημασίας για την ομαλή ψυχοσωματική ανάπτυξη του βρέφους.

Το ακολουθούμενο πρωτόκολλο στο ΙΑΣΩ Θεσσαλίας έχει ως εξής:

Σε όσα νεογνά το αποτέλεσμα της αρχικής εξέτασης είναι φυσιολογική καταγραφή των ΤΕΟΑΕ και στα δυο αυτιά (αυτό που κατά την ολοκλήρωση της εξέτασης εμφανίζεται ως PASS), η ακοή θεωρείται φυσιολογική και δεν χρειάζεται επανεξέταση, παρά μόνο εφόσον υπάρχει ιστορικό στην οικογένεια.

Σε όσα νεογνά, αντιθέτως, δεν καταγράφονται ΤΕΟΑΕ στο ένα ή και στα δυο αυτιά (αυτό που, αντιστοίχως, εμφανίζεται ως REFER), δεν αποδεικνύεται βαρηκοΐα, αλλά συστήνεται επανεξέταση μέσα στο πρώτο τρίμηνο ζωής, καθώς έχει παρατηρηθεί, ότι σε πολλά νεογνά τις πρώτες ημέρες μετά τον τοκετό συντρέχουν λόγοι καθαρά ανατομικοί, όπως πολύ στενός ΕΑΠ (έξω ακουστικός πόρος), απόφραξή του από σμήγμα και υπολείμματα αμνιακού υγρού, που ουσιαστικά εμποδίζουν την ομαλή διεξαγωγή της εξέτασης. Εφόσον στη δεύτερη εξέταση με ΤΕΟΑΕ γίνει καταγραφή (PASS), η ακοή του βρέφους θεωρείται φυσιολογική.

Σε όσα βρέφη δεν γίνεται καταγραφή ΤΕΟΑΕ ούτε στην επανεξέταση στο πρώτο τρίμηνο ζωής, προχωρούμε αμέσως στο επόμενο βήμα που είναι η εξέταση της ακοής με τα Αυτοματοποιημένα Ακουστικά Προκλητά Δυναμικά Εγκεφαλικού Στελέχους (AABR). Όταν παρατηρηθεί φυσιολογική καταγραφή AABR, θεωρούμε την ακοή του βρέφους φυσιολογική, και δεν χρειάζεται επανεξέταση ή περαιτέρω έλεγχος, εκτός αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό. Σε όσα βρέφη δεν υπάρξει καταγραφή AABR, γίνεται άλλη μια εξέταση με AABR μετά από δύο με τρείς μήνες και μόνο εφόσον δεν υπάρξει ούτε τότε καταγραφή των AABR, θεωρούμε ότι το βρέφος παρουσιάζει βαρηκοΐα και παραπέμπεται για λεπτομερή διερεύνηση με απεικονιστικό και εργαστηριακό έλεγχο. Ήδη όμως, και από την ηλικία μόλις των έξι μηνών, στο βρέφος έχει διαγνωστεί η βαρηκοΐα, το είδος και η βαρύτητά της και μπορεί να ξεκινήσει η αντιμετώπισή της. Έτσι μειώνεται στο ελάχιστο ο πολύτιμος χρόνος κατά τον οποίο το βρέφος δεν προσλαμβάνει τα ακουστικά ερεθίσματα του περιβάλλοντος.

Θα θέλαμε, τώρα, να παρουσιάσουμε, τα ευρήματα από την εφαρμογή του μαζικού ελέγχου ακοής των νεογνών με ΤΕΟΑΕ και AABR, στο ΙΑΣΩ Θεσσαλίας κατά την πρώτη δεκαετία εφαρμογής τους:

Ο συνολικός αριθμός των νεογνών στα οποία έγινε έλεγχος ακοής μέχρι και τον Ιανουάριο του 2020 είναι 6.228.

Από αυτά, σε 91, που νοσηλεύτηκαν στη ΜΕΝΝ, ο έλεγχος της ακοής, λόγω του ιστορικού τους, έγινε με AABR από την αρχή. Σε 4 από αυτά χρειάστηκε επανέλεγχος (με AABR) στο πρώτο τρίμηνο. Στα τρία έγινε φυσιολογική καταγραφή, ενώ το τέταρτο (στο οποίο δεν παρατηρήθηκε ούτε την δεύτερη φορά καταγραφή AABR), λόγω συνοδών προβλημάτων μεταφέρθηκε σε εξειδικευμένο κέντρο.

Από τα υπόλοιπα 6.137 νεογνά που εξετάσθηκαν με ΤΕΟΑΕ, στα 128 (ποσοστό 2%) χρειάστηκε επανέλεγχος στο πρώτο τρίμηνο ζωής. Στα 93 από αυτά στο ένα αυτί και στα υπόλοιπα 35 και στα δυο. Από όσα προσήλθαν για επανεξέταση στο ΙΑΣΩ, σε 5 υπήρχαν από την δεύτερη, κιόλας, εξέταση ενδείξεις βαρηκοΐας. Στα 2 που ακολούθησαν το προαναφερθέν πρωτόκολλο, διαγνώστηκε αμφοτερόπλευρη βαρηκοΐα που αντιμετωπίζεται καταλλήλως, ενώ για τα άλλα 3 που δεν το ολοκλήρωσαν για άγνωστους σε εμάς λόγους, δεν γνωρίζουμε την έκβαση, ελπίζουμε όμως πως το όποιο πρόβλημα ακοής έχει διαγνωσθεί και αντιμετωπίζεται.

Από τα παραπάνω στοιχεία καταδεικνύεται -αν και, για λόγους ακριβείας, θα επιθυμούσαμε να γνωρίζουμε την εξέλιξη σε όλα τα προαναφερθέντα βρέφη- η σημασία του μαζικού ελέγχου ακοής στην έγκαιρη διάγνωση της συγγενούς βαρηκοΐας, αν αναλογιστούμε την κατάσταση πριν την εφαρμογή των ΤΕΟΑΕ. Μια αναδρομή στο παρελθόν, ακόμα και το πρόσφατο, μας δείχνει ότι, εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις, η διάγνωση καθυστερούσε μέχρι την ηλικία των 2 περίπου ετών, όταν γινόταν εμφανής πια η καθυστέρηση ομιλίας. Ακόμη και τότε όμως, η αντιμετώπισή της παρέμενε ένας άθλος, καθώς είχε χαθεί πολύτιμος χρόνος για την ακοή του παιδιού, την ανάπτυξη της ομιλίας του και της, εν γένει, επικοινωνίας του με το περιβάλλον, σημαδεύοντας, έτσι, και ολόκληρη τη ζωή του ως ενηλίκου.